Петрова Марина Никифоровна - Тойуктаах Марыына
Петрова Марина Никифоровна - Тойуктаах Марыына (1929, Ньурба улууһун хаҥалас нэһилиэгэ) - тойуксут, саха болкулуорун тарҕатааччы, Саха тыйаатырын артыыһа, Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ.
1929 сыллаахха тохсунньу 1 күнүгэр Ньурба оройуонун Хаҥалас нэһилиэгэр Кулуһуннаах алааска төрөөбүт. Аҕата: Максимов Федот Васильевич – Оботтоох Сөдүөт Мас арыы ходуһатын хотугулуу-илин өттүгэр олорбут. Оботтоох тыллаах олоҥхоһут киһи эбитэ үһү. Сөдүөт оҕолорун ыалга ииттэрэ биэрэр идэлээх эбит. Кини Марыынатын Акана олохтооҕо Хаххаһа Ньикииппэригэр – Петров Никифор Ивановичка ииттэрэ биэрбит. Бу киһи бастакы кэргэниттэн оҕото суох эбит. Ол кэргэнэ эрдэ өлбүт. Кэлин Ньикииппэр Бурдуктаах Сахаар уолун – Захаров Павел Захарович огдооботун кэргэн ылбыт. Байбал армияҕа баран сураҕа суох сүппүт, дьахтар кини барарыгар Дмитрий диэн уоллаах хаалбыт. Хаххаһа Никииппэригэр тахсан, бу дьахтар эбии Борокуоппай, Байбал, Бүөтүр диэн үс уолу төрөппүт, Алиса диэн кыыстаммыт. Онон Марина Никифоровна, иитиллибитинэн, алта оҕолоох ыалга улааппыта.
Марина Никифоровна икки оҕолоох. Уола Борис оскуоланы бүтэрэн, Аармыйаҕа сулууспалаан, совхоз араас үлэтигэр үлэлээбитэ, тустууга спорт маастара буолбута. Бүлүүтээҕи педучилищены бүтэрбитэ, физкультура учууталынан, тренеринэн бэркэ үлэлээбитэ, дьиэ-уот тэриммитэ, эдэр сааһыгар бу орто дойдуттан туораабыта. Иккис оҕото Диана Улан-Удэтааҕы культура институтугар үөрэнэ киирбитэ. Сүрэҕэр операция оҥорторбута, 4 кууруска үөрэнэ сылдьан суох буолбута.
- 1943 с. ыла уус-уран самодеятельноска кыттан барбыт.
- 1953 с. Г.С. Михайлов, культура оччотооҕу сэбиэдиссэйин көҕүлээһининэн туойар идэҕэ үөрэнэн, ылларан барбыт.
- 1954 с. Дьокуускайга, онтон Москваҕа тиийбит.
- 1963 с. кулун тутар 26 күнүттэн муус устар 8 күнүгэр диэри норуот талааннаах ырыаһыта Саһыл Ньукулай – Григорьев Николай Федорович салайан илдьибит 14 киһилээх делегациятын састаабыгар киирсэн киин оройуоннарга гастроллуур.
- 1967-1973 сыллардааҕы искусство түллүүлээх, түмсүүлээх түһүлгэлэригэр Иркутскай зонатыгар лауреат буолбута.
1973 сыллаахха кинини ССРС культуратын министерствота Бүтүн Союзтааҕы “Мелодия” грампластинкаҕа суруйтаран турар. Бу Ленинградка түһэриллибит пластинкаҕа саха народнай поэттара Күннүк Уурастыырап, Леонид Попов, Петр Тобуруокап тылларыгар суруллубут “Сыбаайба ырыата”, “Бүлүү”, “Ыһыах ырыата”, “Саха айхала”. “Тапталлааҕым аата”, “Саҥа Дьыл киэһэтэ” ырыалары уонна “Эрчимэн Бэргэн” олоҥхоттон Хаачылаан Куо, Симэхсин эмээхсин ырыаларын, Иван Алексеев “Дьөҥкүүдэ” диэн тойугун уо.д.а. суруйтарбыта. Билигин бу пластинка дэҥҥэ көстөр. Онон чахчы саха тыллаах уура сылдьыах айылаах үйэлээх өйдөбүнньүгэр кубулуйда.
Марина Никифоровна Саха театрыгар артыысканан, Акана культуратын дьиэтин директорынан, “Марха” совхоз Аканатааҕы отделениетыгар ыанньыксытынан, сүөһү көрөөччүнэн, осеменаторынан үлэлээн махтал, хайҕабыл уорҕатыттан түспэккэ сылдьыбыта. Өр сыллаах үлэтин сыанабылын быһыытынан Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитин үрдүк аатын иҥэрии буолбута. М.Н. Петрова – Тойуктаах Марыына куолаһа ырааһынан, кырдьыбат кылыһаҕынан, уһун, холку тыынынан аатырыан аатырар ырыаһыт-тойуксут быһыытынан дьоҥҥо-сэргэҕэ, кэмҥэ-кэрдиигэ өтөр наарынан умнуллуо суоҕа. Акана култуурунай киинигэр Тойуктаах Марыына аатын иҥэрбиттэрэ, дуоска ыйаабыттара.
2016 с. муус устар 16 күнүгэр “Айыы дьонун алгыстаах ырыаһыта М.Н. Петрова – Тойуктаах Марыына” кинигэ сүрэхтэммитэ. Акана култуурунай киинигэр Тойуктаах Марыына аатынан музей-хос тэриллибитэ.