Сардаҥа (геометрияҕа)

Сардаҥа (геометрияҕа) биитэр көнө аҥаара - көнө сурааһын баһа, биир хайысхаҕа сытар,  бэриллибит туочукаттан ону таһынан бары туочукаттан турар буолуон сөп.

Ханнык баҕара көнө сурааһыҥҥа сытар туочука, сурааһыны икки сардаҥа гына аҥаардыыр.

Хас биирдии көнө сурааһыҥҥа, О туочука хас да туочукаҕа хайытар кыахтаах, биир чаҕылхай О туочука гына уонна икки көнө аҥаардыы гына, өскөтүн О туочука икки көнө сурааһын туочукаларыгар сытар буоллаҕына, хас да эбии өрүттэрдиин ситимнэспит буолуохтаах.

О туочукаттан саҕаланар сардаҥа, өскөтүн А туочуканы бэйэтигэр илдьэ сылдьар буоллаҕына, "ОА сардаҥа" биитэр [ОА) диэн бэлиэтэнэр.

Хас биирдии эбии өрүт О туочукаҕа саҕаланар аһаҕас сардаҥа диэн ааттанар.

Аһаҕас сардаҥа уонна кини саҕаланыыта, О туочуканы кытта сыстар түгэнигэр - О туочука саҕаланыылаах сардаҥа диэн ааттанар.

Сардаҥаны өссө ааттыахтарын сөп муҥура суох көнө чыыһылалар арыттарын. Ханнык баҕара көнө сурааһыҥҥа сытар туочука, көнөнү икки аҥардыы көнө гына хайытар, ол эбэтэр икки бас гына.

Хас биирдии биһириир а чыыһыла бэриллибит О туочукалаах сардаҥаҕа, үөскүөн сөп соҕотох а уонна О туочукаттан тэйиччи А туочука.

Хас биирдии бас иккис сардаҥа эбии сардаҥата диэн ааттаныан сөп.

Терминология.

Кенө сурааһын, сардаҥа уонна быһыы сурун терминологията Якоб Штейнерынан 1833 сыллаахха олохтоммута.