Саха Өрөспүүбүлүкэтин Сүбэринитиэтин Декларацията

Саха Сэбиэскэй Социалистыы Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Сүбэринитиэтин Декларацията - Саха бастакы бэрэсидьиэнэ М.Е. Николаев көҕүлээһининэн 1990 сыл балаҕан ыйын 27 күнүгэр Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтэ Саха Сирэ туспа судаарыстыба буоларын туһунан таһаарбыт биллэриитэ.

Декларация ылыныллыбыт кэмин туһунан

1990 сыллаахха ССРС экэниэмикэтэ 1985 сыллаахтан ыытыллыбыт реформа түмүгэр улаханнык айгыраабыт кэмэ этэ. Рыночнай экэниэмикэҕэ барыынан сирэйдэнэн киин былаас үбү ыыппат буолбута. Онтон сылтаан өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ тэрилтэлэрэ («Якутуголь», «Якутлес», «Якутгазпром», «Якутскэнерго», «Якутзолото», барыта 38 тэрилтэ) уруккуларын курдук плановай экэниэмикэҕэ үлэлиир кыахтара суох буолбута, моҥкуруут барар кутталга киирбиттэрэ, уонунан тыһыынча киһи үлэтэ суох хаалар кутталлара суоһаабыта. Тыа хаһаайыстыбата эмиэ үп-харчы ылара тохтообута, бэйэтин бородууксуйатын судаарыстыбаттан атын сиргэ атыылыыр кыаҕа суоҕа. Дойдуга үп-харчы сыаната түһэн табаары атастаһыы (бартер) үөдүйбүтэ.

Маннык ыарахан кэмҥэ экэниэмикэни быыһыыр, дьон олоҕун бүтэһиктээхтик алдьанарыттан көмүскэнэр туһунан дьаһаллар ылыныллаллара ирдэммитэ.

Декларация ис хоһооно

Декларация сүрүн ис хоһооно - өрөспүүбүлүкэ иһигэр кини бэйэтин сокуоннара баһыйалларын бигэргэтии.

Декларация суолтата

Ханнык баҕарар бөдөҥ дөкүмүөн курдук Декларация суолтата киэҥ уонна дириҥ. Кини ол саҕанааҕы экэниэмикэ айгырааһыныттан Саха Сирин дьонун-сэргэтин быыһыыр эрэ суолтатынан муҥурдаммат.