Сир
Сир диэн Күнтэн үһүс планета. Күн систематын сирдиҥи планеталарыттан диаметрынан, маассатынан уонна чиҥинэн ордук улахан планета. Ый диэн биир аргыстаах.
.jpg) |
||||||||||
Designations
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Adjective | Terrestrial, Terran, Telluric, Tellurian, Earthly | |||||||||
Эргийэр иитэ
| ||||||||||
| Epoch J2000.0 | ||||||||||
| Aphelion | 152,097,701 km 1.0167103335 AU |
|||||||||
| Perihelion | 147,098,074 km 0.9832898912 AU |
|||||||||
| Semi-major axis | 149,597,887.5 km 1.0000001124 AU |
|||||||||
| Eccentricity | 0.016710219 | |||||||||
| Orbital period | 365.256366 days 1.0000175 yr |
|||||||||
| Average orbital speed | 29.783 km/s 107,218 km/h |
|||||||||
| Inclination | 1°34'43.3"[1] to Invariable plane |
|||||||||
| Longitude of ascending node | 348.73936° | |||||||||
| Argument of perihelion | 114.20783° | |||||||||
| Satellites | 1 (the Moon) | |||||||||
Физика кээмэйдэрэ
| ||||||||||
| Mean radius | 6,371.0 km[2] | |||||||||
| Equatorial radius | 6,378.1 km[3] | |||||||||
| Polar radius | 6,356.8 km[4] | |||||||||
| Flattening | 0.0033528[3] | |||||||||
| Circumference | 40,075.02 km (equatorial) 40,007.86 km (meridional) 40,041.47 km (mean) |
|||||||||
| Surface area | 510,072,000 km²[5][6][note 1]
148,940,000 km² land (29.2 %) |
|||||||||
| Volume | 1.0832073Халыып:E km³ | |||||||||
| Mass | 5.9736Халыып:E kg | |||||||||
| Mean density | 5.5153 g/cm³ | |||||||||
| Equatorial surface gravity | 9.780327 m/s²[7] 0.99732 g |
|||||||||
| Escape velocity | 11.186 km/s |
|||||||||
| Sidereal rotation period |
0.99726968 d[8] 23h 56m 4.100s |
|||||||||
| Equatorial rotation velocity | 465.11 m/s | |||||||||
| Axial tilt | 23.439281° | |||||||||
| Albedo | 0.367[9] | |||||||||
| Surface temp. Kelvin Celsius |
| |||||||||
Атмосферата
| ||||||||||
| Surface pressure | 101.3 kPa (MSL) | |||||||||
| Composition | 78.08% Nitrogen (N2) 20.95% Oxygen (O2) 0.93% Argon 0.038% Carbon dioxide About 1% water vapor (varies with climate)[9] |
|||||||||
.svg){kind=small}
Cир аан дойду соҕотох олохтоох сирэ. 4.54 млрд. сыл анараа өттүгэр үөскээбитэ. Олох 1 млрд. сыллааҕыта.
Киэҥ өйдөбүлүгэр:
- атах аннынааҕы үктэл;
- Сир планета;
- түөлбэ сир;
- дойду;
- үүнээйи үүннэрэргэ анаан оҥоһуллубут бааһына, оҕуруот сирэ;
- моой ананыллыбыт ходуһа, сайылык, уһаайба, ойуур уо.д.а.
Т.к.: йер (был. түүр.); ер (түүр.); жер (казах., кирг.) — сир, туох эмит төрүкүттэн билиҥҥэ диэри баар миэстэтэ; түөлбэ сир.
Быһаарыылар
уларыт- ↑ Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. pp. 294. ISBN 0387987460. http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294.
- ↑ Various (2000). David R. Lide. ed. Handbook of Chemistry and Physics (81st edition ed.). CRC. ISBN 0849304814.
- ↑ 3,0 3,1 IERS Working Groups (2003). "General Definitions and Numerical Standards". McCarthy, Dennis D.; Petit, Gérard IERS Technical Note No. 32, U.S. Naval Observatory and Bureau International des Poids et Mesures. Проверено 2008-08-03.
- ↑ Cazenave, Anny (1995). Ahrens, Thomas J.. ed (PDF). Global earth physics a handbook of physical constants. Washington, DC: American Geophysical Union. ISBN 0-87590-851-9. http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf. Retrieved on 2008-08-03.
- ↑ Pidwirny, Michael (2006-02-02). «Surface area of our planet covered by oceans and continents.(Table 8o-1)» (University of British Columbia, Okanagan). Проверено 2007-11-26.
- ↑ Staff. World. The World Factbook. Central Intelligence Agency (24 От ыйын 2008). Тургутулунна 5 Атырдьах ыйын 2008.
- ↑ Yoder, C. F. (1995) p. 12.
- ↑ Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. pp. 296. ISBN 0387987460. http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA296.
- ↑ 9,0 9,1 Цитата сыыһата: Сыыһа
<ref>тиэк (тег);earth_fact_sheetдиэн хос быһаарыыларга аналлаах тиэкис суох
Цитата сыыһата: "note" бөлөх <ref> тиэгигэр сөп түбэһэр <references group="note"/> тиэк көстүбэтэ