Стасов Павел Михайлович

Павел Михайлович Стасов (16.08.1936, Чаппанда нэһилиэгэ, Ньурба улууһа, Саха АССР) – Саха Сиригэр спортивнай ох сааны киллэрбит уонна сайыннарбыт киһи.

Олоҕун олуктара

1936 сыл атырдьах ыйын 16 күнүгэр Ньурба улууһун Чаппанда нэһилиэгэр төрөөбүт. Биэс сааһыгар төгүрүк тулаайах хаалбыт. Ийэтэ олох кыра сырыттаҕына суох буолбута, онтон аҕата биэс сааһыгар аармыйаҕа сулууспалыы сылдьан Аҕа дойдуу Улуу сэриитигэр ыархан бааһырыыттан өлбүтэ. Ким да иитэр киһитэ суох буолан, 1941 с. 1945 с. дылы Чаппанда нэһилиэгин интернаатыгар иитиллибитэ. 1945 с. Куочай нэһилиэгэр тулаайах оҕолор дьиэлэригэр олорбута уонна иитиллибитэ. Икки сылынан (1947 с.) кылааска үөрэнэ сыррыттаҕына Ивановтар диэн ырааҕынан аймахтара иитэ ылбыттара (Иванов Прокопий Петрович – Куочай нэһилиэгин тулаайахтар дьиэтин дириэктэрэ). Төрдүстэн сэттис кылааска дылы аймахтарыгар олорон Ньурба орто үөрэҕин оскуолатыгар үөрэммитэ. 1952 с. 7 кылаас кэннэ Алдан куоратын Горнай техникумугар үөрэнэ киирбитэ, онно үөрэнэр уонна оророр услуобуйата суох буолан, биир сыл үөрэнээт Дьокуускай куорат физкультурнай отделениетын училищетыгар киирэн 2 сыл үөрэммитэ. 1955 – 1958 с. Сахалин арыытын Карсака куоратыгар советскай армияҕа үрдук тефлонист матроһунан сулууспалыы сылдьыбыта 1958 с. армия кэннэ балаҕан ыйыгар Дьокуускай куоракка совнархоска болуотунньугунан үлэлии киирбитэ.

Ох сааҕа киириитэ

4-СМУ 1962 с. Дьокуускай куорат гиревой спордун талыллыбыт хамаандататын кытта Сибиир уонна Дальнай Восток норуоттарын Спартакиадатыгар Кызыл диэн куоракка күрэхтэһиигэ айаннаабыта. 60 киилэҕэ дылы 18 кыттааччылартан 2 миэстэ буолбута. Онно ох саанан кегляны ытыы курэхтэһиитигэр Саха сирин хамаандатыттан кыттааччылар суох буоланнар, кини бэйэтэ кыттыбыта. 60 уонна 40 миэтэрэҕэ 18 кыттааччылартан 2 миэстэни ылбыта. Ох саа курэхтэһиитигэр кыттан баран Павел Михайлович ити спордун көрүҥүн улаханнык сэргээбитэ, уонна Саха сиригэр сайыннарарга быһаарыммыта.

1962 с.– 1964 сылга дылы Дьокуускай куоракка ох сааҕа общественнай тренеринэн үлэлээбитэ. 10 киһини дьарыктыы сылдьыбыта. Үөрэнээччилэр сыл аайы буолар Сибиир уонна Дальный Восток Спартакиадытыгар кыттарга бэлэмнии сылдьыбыта. Спартакиадаҕа 4 киһи кыттыан сөбө (2 дьахтар уонна 2 эр киһи). Инвентарьтан 10 германскаай ох саа баара, ол ох сааларга 12 оноҕос көрүллэрэ. 1964 с. көһөрүүнэн Чурапчы нэһилиэгэр СМУ-га үлэлии барбыта. Онно үлээлии сырыттаҕына Чурапчыга ох саа тренеринэн ыҥырбыттарыгар сөбүлэспитэ. 1964 с. – 1966 сылга дылы Чурапчы нэһилиэгэр ох сааҕа общественнай тренеринэн үлэлээбитэ. Республика улуустарын үрдүнэн ох сааны пропагандалаан семинаардары ыытара. Ол кэннэ 9 сиргэ ох саа секцията аһыллыбыта (Дьокуускай куоракка, Татта, Уус-Алдан, Майа нэһилиэгэр, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Ньюрба, Сунтаар улууһугар) 1966 с. көһөрүүнэн Чурапчы нэһилиэгэр спортивнай сэбиэт кэ спорт инструкторынан үлээбитэ. Хос толоруунан ДСО “Урожай” интернат оскуолатыгар ох саа тренеринэн 1967 сылга дылы үлэлээбитэ. 1967-1996 сылга дылы ЧРССШИ им. Д.П. Коркин тренер-препоодаватель штата көрүллэн, онно үлэлээбитэ.

СССР чемпионатыгар 4 кыттыбыт. Бастыкы курэхтэһиитигэр 1966 сылга Таллин куоратыгар Саха сирин хамаандатыттан кыттан 64 кыттааччыттан 37 миэстэ буолбут . Ол бириэмэҕэ кини мас оноҕосторунан ытара (курэхтэһэрэ), оноҕос төбөтө бойобуой ботуруонтан оҥоһуллара. Онтон 1967, 1968, 1969 сылларга Россия хамаандатын сборнайыттан кыттыбыта. Россия хамаандатын аатыттан ытар буолбутун кэннэ, киниэхэ американскай алюминиевай оноҕостору биэрэр буолбуттара. Кини олус үөрэрэ инник оноҕостору биэрэллэригэр, ону куһаҕана диэн ол оноҕосторо киниэхэ сөп түбэспэттэрэ, уһун этилэр. Оноҕостортон ураты өссө английскай оҥоһуулаах спортивнай ох саа биэрэллэрэ. Кини онтон олус үөрэрэ. Ох саатын күүһэ 23 киилэҕэ тиийэрэ, ону кини гиревик буолан улаханнык ыараппат этэ. 1967 сылга Украина дойдутун Харьков диэн куоратыгар матчевай көрсүһүүгэ ССРС спордун маастарын нуорматын толорбута. Саамай биллилээх уонна улахан спортивнай көрдөрүүлэр ох саа ытыытыгар 1972 сылтан 1983 сылга дылы буолбуттара. 1972 сыллаахха РСФСР хамаандатын сборнайыгар 8 киһиттэн (4 дьахтар уонна 4 эр киһи) 5 киһитэ Дьокуускай охчуттара этилэр, кинилэр бары Павел Михайлович иитиллээччилэрэ этэ. 1972 сыллаахха ССРС чемпионатыгар РСФСР сборнай хамаандата18 хамаандаттан 4 миэстэ буолбута. Кинилэртэн ураты өссө маннык хамаандалар кыттыбыттара: союзнай республика сборнай хамаандата, Москва уонна Ленинград, Эстония, Молдавия, Литва, Латвия, Украина, Казахстан, Узбекистан, Киргизия уо. д. а. Ити курэхтэһии кэнниттэн Павел Михайловиһы Болгарияҕа государственнай тренеринэн ыҥыра сатаабыттара. Туох баар услуобуйаны оҥоруохпут дии сатаабыттара даҕаны, Саха сирин патриота буолан уонна улахан баҕатынан ох саанан ытыыны ханна эрэ ыраах баҕайы Болгарияҕа буолбакка, бэйэтин төрөөбүт республикатын сайыннарыан баҕарар буолан аккастаабыта. Ол бириэмэҕэ тренердэр быыстарыгар туох баар спорт көрүҥэр олимпийскай цикл түмүгүнэн социалистическай күрэхтэһии ыыталлар. Онно спортивнай ситиһиилэринэн 1972 сылтан 1976 сылга дылы Павел Михайлович Саха сирин тренердэрин истэригэр социалистическай курэхтэһии кыайылааҕынан тахсыбыта. Кини кэниттэн иккис миэстэни Дмитрий Петрович Коркин (05.09.1924 - 22.02.1984) - Кытаанах нэһилиэгэ, Чурапчы улууһа, Саха АССР) Саха Сиригэр тустуу сайдыытыгар сүҥкэн өҥөнү киллэрбит киһи буолбута. 1983 сыллаахха Павел Михайлович иитиллээччилэрэ 11 кылаас үөрэнээччитэ Попов Саша уонна Сергеева Марианна Арассыыйа Чемпионатыгар эр дьон уонна дьахталлар икки ардыларыгар кыайылаахтарынан тахсыбыттара. Үлэтин тухары спортивнай оскуолатыгар сүүрбэ биэстэн тахса Арассыыйа спордун маастарын, сэттэ уонтан тахса Арассыыйа спордун кандидатын маастарын таһарталаабыта. Кинилэр Европа Кубогын, түөрт аан дойду турниирын, сүүрбэ түөрт ДСО “Урожай”, “Спартак” уонна Арассыыйа, икки ССРС сэбилэниилээх күүстэр, сүүрбэ сэттэ бүтүн Союзтааҕы турнир уонна Сибиир, сүүс сүүрбэттэн тахса Саха сирин кыайылаахтара буолаллар.