Сыһыан тыл

Сыһыан тыл — саҥарар киьи этэр санаатыгар тус сыһыанын биллэрэргэ туттар анал тыла.

Сыһыан тыл уларыйбат. Этиигэ бүтуннүтугэр сыһыаннаах эрээри этиигэ чилиэн буолбат. Үксүгэр кыбытык тыл курдук өйдөнөр. Хомойуох иьин, оннук буолан таҕыста. Аня, үгэһинэн, улаханнык күллэ. Ол саҕана, кырдьык, дьиэ иһигэр сүр улахан тыас иһиллиннэ. Биллэн турар, үсүһүн хайдах өлүөхпүнүй?

Сыһыан тыл араас сана чааһа, тыл ситимэ, этии быстаҕа сыһыаны көрдөрөр дэгэт суолтата таастыйан хааларыттан трүттээх. Сыһыан тыл уөскээбит төрүтүнэн икки бөлөххө арахсар:

Бастакы бөлөххө билиҥҥи саха тылыгар ханнык саҥа чааһыттан, хайа тылтан киирбитэ кыайан араҥаламмат тыллар уонна сомоҕотуйбут ситимтэн төрүттээх төрүт сыһыан тыллар киирэллэр, Холобур, быһыыта, бадаҕа, быһата, хата, бэйэ, айылааҕын, баатыгар, мэктиэтигэр, баҕардар, сатаатар; наай гыннар, бэрдэ буоллар, сатаан бардаҕына, өлүү түбэлтэлээх, кырдьыга баара, о.д.а.

Иккис бөлөххө тус суолталаах эрээри сыһыан тыл өйдөбүллэммит тыллар уонна тыл ситимнэрэ киирэллэр. Холобур: кырдьык, холобур, дьинэ, сураҕа, бастакытынан, дьолго, уопсайынан, үчүгэй, адьас, аны, ыыра, бостуой, таах сибиэ, биллэр, сатаммат, муҥутаан, чуолаан; биллэн турар, туох буолуой, бэл диэтэр, ол аата, бэлэм сылтах, биир үксүн, айыы даҕаны, таах даҕаны, кэм буолуо, ол иһин да, о.д.а.Саха тыла. Тыл баайа. Саҥа дорҕооно. Тыл тутула (Филиппов Г.Г., Винокуров И.П.)