Оттук

Оттук диэн сылааһы, электричество уонна да атын энергияны ыларга туттуллар эттик. Үксүгэр уматыллар, онтон атомнай оттук уматыллыбат. Оттуктар икки улахан группаларга арахсаллар: сир анныттан хостнор уонна атын.

Уматык өйдөбүлэ

Уматык өйдөбүлэ сорох веществолар дьоҕурдарыттан үөскээбитэ, итиини арааран кэбиспитэ. Үксүгэр уматык көрүҥэ химическэй реакциянан буолар, онуоха холобур, мас (мас) эбэтэр бензин элбэхтик салгын кислородун оҥорор. Анал тэрилинэн (холобур, ракетнай двигателлэр) туһаныллыахтарын сөп, холобур убаҕас кислороду эмиэ туһаныахтарын сөп. Фтор олус үрдүк токсистичность быһыытынан туһаныллыбат, ол аата токсикистичность уонна буруйа суох буолуу иһин.

Үгүс тэриллиигэ тулалыыр эйгэттэн анал күүһү ("көстүбэт») туһанар буолан, ол иһигэр өйдөбүллэри, уматыгы булкуйуу (сыыһаны- халтыны) тахсар.

Киинэҕэ уматык тепловой энергиятын уларытарга тепловой двигателлэр араас көрүҥнэрин туһаналлар.

Уматык сүрүн көрдөрүүтэ — итии кыамтата (ириэрии). Тэҥнээн көрдөххө, уматык көрүҥэ усулуобунай уматык (биир киилэ «усулуобунай уматык» (у. т.) 29,3 МДж эбэтэр 7000 ккал, ол аата ыраас антрацит кыаҕар сөп түбэһэр) өйдөбүл киирдэ.

Оһох бытовой уматыга олорор дьиэлэргэ быһаччы сытар кыра кыамталаах оттугу, ону тэҥэ тыа хаһаайыстыбатыгар сүөһү аһылыгын, бурдугу, фруктаны, кэнсиэрбэлээһини уонна да атын сыалга туһаныллар орто кыамталаах теплогенератордарга уматарга анаммыта.

Хочуолунайга Стандарт - 10585-99 кини түөрт мааркатын таһаарар: Ф- 5 уонна Ф- 12, ол иһигэр чох оттугун, оттук мазуттарын быһыытынан 40-орто уонна 100-ыарахан оттук мааркатын быһыытынан сыаналанар. Сыыппаралар 50 °C. туһааннаах мааркалаах вязывкатын көрдөрөллөр.

Оһох оттугун дизельнэй фракциялартан уонна иккис төрүтүттэн — тиэрмическэй, каталитическай крекинг уонна коксания дистилляттарыттан хараҥа таҥыллар.

Фракция састаабыгар 305-82 ыалдьыттарга диэри хас да ыарахан дизельнэй уматык (360 °C- тан 90 бырыһыаҥҥа диэри, 96 бырыһыаҥҥа диэри, оһох оттугун баайыы 8,0 мм2/с 20 °С- тан 3,0- 6,0 мм2/дизельнэй уматык) буолуон сөп.

Оһох оттугун оҥорон таһаарыыга цетановай уонна йоднай чыыһылалар нуормаламматтар, санаа температурата намтыыр. Сернэй нефть турбатын переработкалаан уматыкка ылар өлүүтэ 1,1 бырыһыаҥҥа тиийэр.

Промышленноска оһох оттугун алын температуратын тупсарарга депрессивнай присадкалары, синтезтээх этилен винилацетаты кытта тутталлар.

Характеристика:

• 10 бырыһыана температураҕа, С, 160 бырыһыан намыһах буолбатах;
• 90 бырыһыана температураҕа сылыйар, с, 360 бырыһыан үрдээбэт;
• кинематография 20 °C, мм2/с, 8,0- тан тахса ° ;
• Саарын температурата 45 сылтан намыһах буолбатах;
• сера маассабай өлүүтэ, бырыһыана суох: малосернист уматыкка 0,5, сернис уматыкка 1,1 быр.;
• алтан нинкаҕа боруобалааһын тулуйар;
• кислотноһа, мг К/100 см3 уматык, 5,0- тэн тахса буолбатах;
• бырыһыана, бырыһыана 0,02- тэн тахса буолбатах;
• коксалааһын 10- тан тахса бырыһыанын, 0,35 бырыһыанын ордорбокко;
• уу ис хоһооно: суол;
• кэриэрбит сырдык от;
• 20 °C, кг/м3: нуормаламмат, быһаарыы хайаан да наада.

Сир анныттан хостонор оттуктар

Сиртэн хостонор оттук

• Чох
• Ниэп уонна атын ниэптэн оҥоһуллар оттуктар, ол курдук бензин, дизель, керосин
• Гаас

Сорох дьон сиртэн хостонор оттугу туттары аҕыйатыы иһин охсуһаллар, тоҕо диэн сири дойдуну, салгыны киртитэр диэн. Углеродтан оҥоһуллубут буолан уматтахха оксид углероду салгыҥҥа ыытар, онтон сир сылыйар диэн толкуйдууллар. Өссө сиртэн хостнор оттуктар саҥатыллыбаттар, ол аата бириэмэ аастаҕына оннук оттук бүтүө диэн этэллэр.

Атын оттуктар

Атын оттуктар сиртэн хостоммоттор. Сорохторугар, ол курдук атомнайга уонна водородка углерода суох, сорохторго, ол курдук маска уонна этанолга углеродтаах.

• Атом энергиятын оттуга
• Водород
• Мас
• Биомасса
• Биотопливо
• Биодизель (дизель курдук, гынан баран оттон-мастан оҥоһуллар)
• Этанол (кукурузаттан уонна туурахтаахтартан, ол курдук пшеницаттан оҥоһуллар)
• Тыал энергиятын туттуу

Бу оттуктар саҥатыллаллар, ол аата киһи бүттэҕинэ өссө оҥоруон сөп. Ол курдук этанол бүттэҕинэ өссө кукурузаны эбэтэр туураахтаахтары үүннэрэн оҥоруохха сөп.\