Уулусса хаһыата
Уулусса хаһыата (ааҥл. street newspapers эбэтэр ааҥл. street papers; сороҕор «уулусса кумааҕыта») — дьиэтэ суох эбэтэр дьадаҥы дьон тарҕатар уонна кинилэри өйүүр уонна дьон-сэргэ дьадаҥыларга сыһыанын уларытар иһин тахсар хаһыат, сурунаал эбэтэр атын куруутун тахсар таһаарык[1].
Үгэс быһыытынан уулусса хаһыатыгар дьиэтэ суох уонна дьадаҥы дьон сорох ыстатыйалары бэйэлэрэ суруйаллар[1].
Уулусса хаһыаттарын үлэлиир ньымата биир: дьадаҥы эбэтэр дьиэтэ суох киһи тарҕатааччы буолар, кини хаһыаты сыанатын аҥарынан атыылаһар[2]уонна этиллибит сыананан атыылыр (сыананы уларытар кыаҕа суох)[3].
Уулусса хаһыаттарын бастакы көрүҥнэрэ XIX-с үйэ бүтүүтүгэр — XX-с үйэ саҕаланыытыгар үөскээбиттэрэ. Холобур, 1915 сылтан 1920—1930 сылларга дылы Цинциннати (Огайо, АХШ) куоракка дьиэтэ суох кэлиилэргэ Hobo News диэн хаһыат тахса сылдьыбыта.
Ол да буоллар билиҥҥи көрүҥнээх уулусса хаһыаттара 1990-с сыллар бүтүүлэригэр киэҥник тарҕаммыттара (Нью-Йоркка 1989 сыллаахха Street News тахсар буолбутун кэннэ)[1][3][4].
1991 сыллаахха Лондоҥҥа The Big Issue диэн саамай ситиһиилээх уулусса хаһыата үөскээбитэ (тэрийээччилэр Джон Бёрд уонна Анита Роддик).
1994 сыллаахха Глазго куоракка (Шотландия, Великобритания) 40 дойду 120 уулусса хаһыатын сомоҕолуур Аан Дойдутаҕы уулусса хаһыаттарын ситимэ (ааҥл. International Network of Street Papers) үөскээбитэ[5]. 2008 сыллаахха Аан Дойдутааҕы уулусса хаһыаттарын ситимэ бэйэтин премиятын тэрийэр[6].
2000 сыллар ортолоруттан саҕалаан уулусса хаһыаттарын ааҕар дьон ахсаана аҕыйыыр. Холобур, Big Issue тираһа 167 000-ттан (2007 с.) 125 000-ҕа (2012 с.) түһэр[7]. Ол гынан баран 2013 сыллаахха DW бэлиэтииринэн ниэмэс уулусса хаһыаттара киэҥник тарҕанан эрэллэрэ, холобур быһыытынан Biss диэн Германия биир саамай кырдьаҕас уулусса хаһыатын тираһа 6 мөл тиийэ улаппыт[8].
Үгүс уулусса хаһыата эргиэнинэн дьарыктаммат буолан араас граннар эрэ көмөлөрүнэн үлэлии турар. Ол эрээри, сорох хаһыаттар түмэт урбаанынан дьарыктанар буоланнар бэйэлэрин хааччыйаллар, ол иһин тирэхтээхтэр[1][4].
Түмэт урбаанынан дьарыктанар хаһыат холобура - 1991 сыллаахха Великобританияҕа тэриллибит The Big Issue диэн хаһыат[1], Ньуучча сирин ылар буолахха - 1994-с сылтан тахсар «Дьиэҕэ айан» хаһыат.
Уулусса хаһыаттара аҥардас дьадаҥы дьону хааччыйыынан буолбакка өссө атын дьыаланан дьарыктаналлар[1][4]. Холобур, дьадаҥы уонна дьиэтэ суох дьон кыһалҕаларын дьоҥҥо-сэргэҕэ тириэрдэллэр[4]. Ону таһынан, уулусса хаһыаттарын иһинэн дьиэтэ суохтарга арт-терапия бырайыактара бааллар: кинилэр үлэлэринэн көрүлтэлэри тэрийэллэр уонна ол бу араас тэрээһиннэри ыыталлар[4].
Сорох дьон уулусса хаһыатын бизнес-моделын сиилиир: дьиэтэ суох киһи сувенир курдук буолан хаалар дииллэр[4].
Быһаарыылар
уларыт- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Danna Harman. Read all about it: street papers flourish across the US(ааҥл.). The Christian Science Monitor (Халыып:TranslateDate/en). Тургутулунна 6 Ыам ыйын 2015.
- ↑ Некоторые уличные газеты позволяют производить оплату после реализации.
- ↑ 3,0 3,1 Boukhari, Sophie. The Press Takes to the Street(ааҥл.). UNESCO Courier (1999). Тургутулунна 6 Ыам ыйын 2015.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Александра ОСИНА. Работа с бездомными, западный опыт(нууч.). Милосердие.ru (29 Муус устар 2009). Тургутулунна 6 Ыам ыйын 2015.
- ↑ Silja J.A. Talvi. Reporting From The Ground Up(ааҥл.). In these times (Халыып:TranslateDate/en). Тургутулунна 6 Ыам ыйын 2015.
- ↑ Sanjay Suri. MEDIA: Against Giant Odds, A Touch of Triumph(ааҥл.). Inter press service (Халыып:TranslateDate/en). Тургутулунна 6 Ыам ыйын 2015.
- ↑ The Big Issue magazine: Help the homeless!(ааҥл.). The Economist (Халыып:TranslateDate/en). Тургутулунна 6 Ыам ыйын 2015.
- ↑ Наталия Королева. Уличные газеты в Германии укрепляют позиции(нууч.). DV (29 От ыйын 2013). Тургутулунна 6 Ыам ыйын 2015.