Ууһааһын
Ууһааһын — бары тыыннаах организмнарга сыһыаннаах, олоҕу утумнуур уонна быыстала суох бэйэҕэ маарынныыры оҥорон таһаарар ньыма буолар. Ууһааһын икки көрүҥҥэ арахсар: буоһаабакка ууһааһын уонна буоһатан ууһааһын. Клеткалартан турар организмнар ууһуулларыгар клетка үллэһиллиитэ төрүт буолар.
Буоһаабакка ууһааһын уларыт
Соматическай клеткалартан гаметалар-репродуктивнай клеткалар кыттыыта суох саҥа көлүөнэ сайдан тахсар ууһааһын көрүҥүнэн буоһаабакка ууһааһын буолар. Буоһаабакка ууһааһын биир клеткалаах организмнарга киэҥник тарҕаммыт уонна түҥ былыргы, олус судургу ууһааһын ньымата буолар.
Буоһатан ууһааһын уларыт
Буоһатан ууһааһыҥҥа ууһатар процесс (клеткалар холбоһуулара) үөскүүр. Каноническай түбэлтэҕэ икки бэйэ-бэйэни ситэрсэн биэрэр ууһуур хаттыгастар бииргэ тыыннаах сылдьаллар (эр киһи уонна дьахтар организмнара). Буоһатан ууһааһыҥҥа гаметалар, половой клеткалар үөскүүллэр.
Эволюцията уларыт
Ууһааһын тас буоһатыыттан төрүөҕүн туһугар кыһанар ис иһинээҕи буоһатыыга, ууһатыыга кыттар бары клеткалар соматическай уонна половой клеткаларга арахсыыларыгар, изогамияттан анизогамияҕа, буоһаабакка ууһааһынтан буоһатан ууһааһыҥҥа диэри сайдан кэллэ.