Чабырҕахтар
 |
Бу ыстатыйа биитэр бас Бикитиэкэҕэ көһөрүллүөн сөптөөх.
Өскө бу ыстатыйа биитэр бас энциклопедия ыстатыйатын курдук ситэри суруллуон сөп буоллаҕына, бука диэн, оҥор уонна бу халыыбы сот. Табыллыбат түбэлтэтигэр, ыстатыйаҕа суруллубут Бикитиэкэ быраабылатыгар сөп түбэһэр буоллаҕына, онно көһөр. |
Чабырҕах - саха норуотун тылынан айымньытын биир саамай сытыы, көрдөөх-нардаах, сатирическай көрүҥэ. Олоххо баар быһыыны-майгыны, итэҕэһи-быһаҕаһы, куһаҕан көлдьүн майгыны-сигилини, олох, үлэ күлүк өттүн уус-уран бэргэн тылынан хоһуйар. Хас биирдии чабырҕах бэйэтэ туспа кэпсиир, хоһуйар ис хоһоонноох, тиэмэлээх. Тас киэбинэн хоһооҥҥо маарынныыр, дохсун сүүрүктээх үрэх курдук, субуруччу түргэнник, лыбыгыраччы этэн толоруллар, быыһыгар ырыалаах, киһини үөрдэр-көтүтэр, абардар-аатырдар, өрө көтөҕөр. Оҕолорго аналлаах чабырҕахтар кинилэр тылларын-өстөрүн имитэр, сайыннарар, билэр-көрөр баҕаларын көбүтэр, бэргэн этэр санаата, субу хараххар көстөр гына ойуулааһына, көрө-көрүдьүөһэ, күллэрэрэ-үөрдэрэ, сытыы тыллара улахан интэриэһи тардар.
Чабырҕах
(Бөлөҕүнэн ааҕыыга)
Чыпчаххайдаах,
Чаҕаан тыллаах
Чабырҕахсыт сааһылан,
Чабырҕаччы этиллэн,
Чан төрдүгэр дьааһыйан,
Чаҕыт, дьулат,
Чаҕылхайы, кэрэни
Чахчы хайҕаа!
Маҥнайгы ааҕааччы:
Киһи киибэһэ
Киһиргиибин диэн,
Кирсэ быстыбыта,
Кириэһэ килбэйбитэ,
Кэскилэ самныбыта,
Кэнчээритэ кэхтибитэ,
Күлэ көппүтэ,
Күлүгэ сүппүтэ,
Кырыыска турбута,
Кырамаҥҥа этиллибитэ,
Кырдьык кыайан
Кылбайан тахсыбыта,
Кыһыл былааҕа
Кытыаста умайбыта,
Күннээх эйэ
Көй үгүс холууба
Күн сирин үрдүнэн
Күйгүөрэ көппүтэ,
Киһи-аймах күдэҕин
Кэлэр кэскилгэ түмпүтэ.
Бары:
Түмэр,
Түмүөҕэ!
Эйэ сэриини
Эрэниҥ көмүөҕэ!
Иккис ааҕааччы:
Ол иһин
Охсуулаах үлэ
Олоҕу симээн,
Оһуорун ситэрэн,
Очуос курдук
Охтубат түстээн,
Олуга кэҥээн,
Оҥкула тупсан,
Оҥоруута үрдээн
Оргуйан иһэригэр
Оҕолор эмиэ
Олус кыһанабыт,
От үлэтигэр —
Охсобут, мунньабыт,
Оҕуруокка түмсэн
Оҕурсуну, моркуобу
Оҕолуу көрөбүт,
Ой-бото үүнүүнү
Оҕуурдаан ылабыт.
Бары:
Ылбыппыт,
Ылабыт,
Ылыахпыт!
Ү һүс ааҕааччы:
Ол эрэн,
Ол эрэн,
Оскуола иһигэр
Ордуос оҕолор
Олороллор,
Охсууну оҥорор
Омнуоларын билбэттэр.
Оруо маһы
Ортотунан
Оттомо суох
Оройдорунан көрөллөр:
Охоноос оҕо
Олорор остуола
"О" букванан
Ойута быһыллан
"Оһуордаммыт" буолар,
Ону эттэххэ
Отой мэлдьэһэр.
Огдуус кыыс паартата
Оргул курдук бөхтөөх,
Ол-бу ойуу
Олус да хойуу.
Ол туһунан кэпсээтэххэ,
Охсурҕалана түһэр.
О, доҕоттоор,
Олус мара,
Олус сүөргү,
Олору оҕолоор,
Ончу быктарыммакка
Оннуларыттан ылгыахха!
Бары:
Ылҕаабыппыт,
Ылгыыбыт,
Ылгыахпыт!
Төрдүс ааҕааччы:
Ок-сиэ,
Оҕолор эрээри,
Отон саҕа эрээри
Онно-манна хоройон,
Оройон,күрэнэн
Оскуола кэннигэр,
Олбуор хаххатыгар,
Оҥостон табахтыыр,
Оборор-соппойор
Олус да куһаҕан,
Олус да түктэри.
Олоҕу кылгатыы
Омсолоох суолугар
Ол устар буруолуун
Олорсон киирээри,
Оройдоон көрбөккө
Охсуллар иэдээни
Оҕолоор, умнумаҥ,
Оҕурук алыптаах
Охторор албастаах
Ол күдэн тумаҥҥа,
О, ончу умсумаҥ,
Ооҕуйдуу илимнээх,
Оҕуурдуур идэлээх
Ол дъаакка, табахха,
О, дьукку саантаамаҥ!
Бары:
Саантаамаҥ,
Саантаамаҥ,
Саргыттан матымаҥ,
Сырдыктан
Саһымаҥ!
Бэһис ааҕааччы:
Үлэбит биһиэнэ —
Үөрэх, үөрэх,
Үчүгэйдик үөрэнии
Үрдүк сорук,
Үгүс билии,
Үгэс курдук,
Үтүө кынат —
Үөһэ көтүтүө,
Үөрүүгэ тиэрдиэ,
Үрүҥ күн аннын
Үрүҥ илгэтин
Үксэтэр үлэ
Үтүмэн күүһүн
Үктэлин ууруо,
Үмүөрэр көҕүн
Үрдэтэ туруо.
Үчүгэй,
Үчүгэй,
Үчүгэй да буолсу!
Үөрэххэ кимиэххэ,
Үөрэҕи билиэххэ,
Үрдээн иһиэххэ —
Үүнүөххэ, үүнүөххэ!
Бары:
Үүммүппүт,
Үүнэбит,
Үүнүөхпүт!
Үчүгэй өрүт
Үксүү турдун,
Үрүҥ санаа
Үрдээн истин,
Мара барыта
Малыйдын!
Мааны майгы
Баһыйдын,
Хара санаа
Хамылыннын,
Ханна даҕаны
Хаалбатын.
Онуоха бары
Олук охсон
Омсолортон босхолонон,
Олох уотун
Оттуоҕуҥ!!!
Ыстатыйаны биикилииргэ.