Чөмчүүк

Чөмчүүк, чөмчүүк таас (кытайдыы: 珍珠 zhēn zhū, чөнчүү) — уу моллюскаларын мантиятын иһигэр кумах дуу, атын сыыс дуу киирэн хааллаҕына ол үрдүнэн кальций карбонаатыттан турар арагонит пластииналара үүнэн киирэн бараллар — оччоҕо күндү таас үөскүүр. Таас горуох саҕа буоларыгар 12 сыл ааһыан наада. Пластиинлар бэйэ-бэйэлэрин кытта конхиолин диэн органика эттигинэн силимнэнэллэр. Ити конхиолин кэлин эргэрэн свойствотын сүтэрдэҕинэ чөмчүүк кылбачыйбат буолан хаалар, «кырдьыбыт» диэн ааттыыллар.

Чөмчүүк көрүҥнэрэ

Чөмчүүк туһунан Олоҥхоҕо эмиэ этиллэр, холобур, Күн Чөмчүүк — айыы кыыһын аата

Историяҕа чөмчүүк

Былыргы дьоҥҥо, арааһа, чөмчүүк баара буолуо. Чөмчүүк туһунан, Персия хаһыытыгар булуллубут Индия Ведтэригэр, туой табличкаларыгар ахтыллаллара оннунан хаалла. Б.э. II үйэлэргэ булуллубут сүмэһиннээх кылдьыы киэргэл (билигин Луврга харалла сытар). Бостон музейыттан төрүттээх Афродиттар боруонса статуэткалара (араас сыаналааһыннарынан) 500-430 сс. б. э. и. 400-336 с. б. э. эбэтэр 330-146 с. Н. э.) кэрэ айылҕалаах кыһыл көмүс ытарҕанан киэргэтиллибит.

Орто Халымаҕа диэри саамай күндү күндү киһинэн ааҕыллар. Клеопатр аатырбыт Клеопатр ыраахтааҕылара кини ытарҕатыгар баар чөмчүүкүттэри баһылаабытын туһунан кэпсээн оннунан хаалла. Саха дьахталларын ойуу- мэтириэттэригэр (Египет, I- III В.Н. э.) элбэхтик көстөр. Саамай кырдьаҕас чөмчүүк, ким историята — Элизабет Тейлор диэн ааттанар «Перегрина» аатырыан сөп.

Ювелирнай оҥоһукка чөмчүүк

Саха сүөһүтэ — этигэр- сиинигэр үөскүүр ювелирнай матырыйаалтан биирдэстэрэ, баҕар, ол эрээри киэргэл быһыытынан туһаныллар биир саамай аҕа баһылыктартан биирдэстэрэ, ону таһынан эбии туһаныллыан сөп. Үгүс үйэлэр тухары үрдүк хаачыстыбалаах чөмчүүк үп- харчы чыпчаала атыыланар, ол эрээри бу сыана 1920- с сылларга ырыынакка киириэҕиттэн ыла культивиционнай чөмчүүк сүктэриллибитэ. Олоңхону булан таһаарыы уонна олоххо киллэрии Кокитио Микимот диэн аатынан ситимнээх.

Искусственнай чөмчүүгү кэлиҥҥи кэмҥэ баскетерия айарга, киэргэллэри оҥорууга киэҥник туттуллар. Аныгы технологиялар искусственнай чөмчүүгү, форманы, сибэккини оҥороллор, онуоха маннык чөмчүүк сыаната олох намыһах.

Туһаныллыбыт сирдэр

• Всё о драгоценных камнях. Стоун Джаспер. СПб, ООО «СЗКЭО», 2009. — 176 с. ISBN 978-5-306-00346-7