Шергин Михаил Васильевич
Михаил Васильевич Шергин — өрөспүүбүлүкэ биллиилээх педагога, физмат кылаастары төрүттэспит Саха АССР үтүөлээх учуутала, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, педагогическай наука кандидата, Чурапчы улууһун уонна улуус Кытаанах нэһилиэгин ытык киһилэрэ.
Шергин Михаил Васильевич 1936 сыллаахха муус устар 3 күнүгэр Чурапчы оройуонун Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүтэ.Төрөппүт аҕата Собакин Гаврил Николаевич уола балтараа саастааҕар ыалдьан өлбүтэ.Ийэтэ Портнягина Марфа Михайловна Шергин Василий Назарович диэн Баатара киһитигэр кэргэн тахсан уолун кииринньэҥ аҕатын аатынан суруттарбыт. Баатара ситэтэ суох орто оскуолатын кэнниттэн 1955 сыллаахха Төҥүлү орто оскуолатын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ.
Оскуола кэнниттэн тута Дьокуускайга пединститут физико-математическай факультет физика салаатыгар киирбитэ эрээри армияҕа сулууспалыы ыҥырыллыбыта.Советскай армияҕа 3 сыл устата Ленинск-Кузнецскай,Барнаул куораттарга ПВО чааһыгар радиолокационнай станцияҕа операторынан сулууспалаабыта.
1958 сыл күһүнүгэр армияттан кэлэн СГУ-га баҕалаах физик үөрэҕэр киирбитэ.Туйгуннук үөрэнэрин таһынан, общественнай профессиялар факультеттарыгар иккис идэни баһылаан, муосчут быһыытынан биллэн барбыта.
Устудьуон сылларыгар 1960,1961 сыллардаахха Москваҕа,1962 сыллаахха Хотугу Кавказка Бүтүн Сойуустааҕы быыстапкаларга кыттан дипломант,лауреат,сиппит-хоппут норуот маастара буолбута.
Физик, физика уонна электротехника учуутала диэн дипломнаах эдэркээн учуутал үлэтин Бүтэйдээх орто оскуолатыттан саҕалаабыта.Бу кини 48 сыллаах учуутал быһыытынан улахан олоҕун саамай улахан маҥнайгы түһүмэҕэ. 1985 сыллаахха үчүгэй учууталы үрдэтэн Төхтүр оскуолатын дириэктэринэн анаабыттара.
“Шергин кылаастара, оскуолата”
уларыт1966 сыллаахха Бүтэйдээххэ Үөһээ Бүлүү иккис оскуолатын кэнниттэн республикаҕа иккиһинэн физиканы,математиканы дириҥэтэн үөрэтэр анал кылаас аһыллыбыта.Михаил Васильевич бу аатырбыт кылаастары тэрийсээччи,маҥнайгы уонна сүрүн учуутал буолар.
Барыллаан ааҕыынан физмат кылааһы республика араас муннуктарыттан кэлэн үөрэнэн,500-тэн тахса оҕо бүтэрбитэ.Кинилэртэн 80% үрдүк үөрэхтэммиттэрэ,элбэх оҕо Москва,Ленинград,Новосибирскай,Томскай курдук киин куораттарга үөрэммиттэрэ үөрэтии –иитии үрдүк таһымнааҕын туоһулуур.2 наука доктора,37 наука кандидаттара,элбэх биллэр-көстөр салайар үлэһиттэр тахсыбыттар.
Общественнай олоҕо
уларытМихаил Васильевич эдэриттэн олоххо активнай позициялааҕа.1965 сыллаахтан партия чилиэнэ,оскуола партийнай тэрилтэтин солбуллубат сэкирэтээрэ,партия оройуоннааҕы конференциятыгар 5 төгүл,ХХХ-с уобаластааҕы конференцияҕа делегатынан талыллан сылдьыбыта.”Знание”общество лектора,пропагандист.Нэһилиэк сэбиэтин,кэлин мунньаҕын депутата.Үөрэх министерствотын общественнай инспектора.Учууталлар VII, VIII, IX съезтэрин делегата.
М.В.Шергин -музейы тэрийээччи,музейнай педагог,кыраайы үөрэтээччи.
уларытКини Бүтэйдээххэ ыраах 1967 сыллаахха М.Е.Капитоновы,А.Н.Аргунову,М.Г.Иванованы кытары маҥнайгы кыраайы үөрэтэр музейы тэрийсибитэ. 2010 сыллаахха үлэлээбит оскуолаларыгар,олорбут нэһилиэктэригэр,үүнэр көлүөнэҕэ 2 музейдаах,8 экспозиционнай объектаах сыалай музейнай-комплексы нэһилиэстибэ быһыытынан хаалларбыттара.Үөрэҕирии музейа,саха балаҕана,нэһилиэк музейа,айылҕа муннуга,картиннай галерея,үп ампаара,Исландия дьиэтэ ис-тас оҥоһууларыгар барытыгар Михаил Васильевич өркөн өйө,көмүс илиитэ,киэҥ билиитэ,кэрэни көрөрө,чочуонай туттуута,салайааччы быһыытынан сатабыла бааллар. М.В.Шергин музейы тэрийээччи,музейнай педагог,кыраайы үөрэтээччи быһыытынан биллибитэ.Ол курдук,музейнай педагогикаҕа диссертация көмүскээн 2003 сыллаахха улуус үлэлии сылдьар учууталларыттан бастакынан педагогическай наука кандидата буолбута.
Тахсыбыт кинигэлэрэ,ыстатыйалара
1. Шергин М.В. Элементы программированного обучения на уроках физики. – Якутск: ЯРИУУ, 1968. – 63 с.
2. Шергин М.В. Алгоритмизация решения задач / Сб. трудов «Преподавание физики в VIII классе». – М.: Просвещение, 1972. – 32 с.
3. Шергин М.В. Средства научной организации труда в кабинетах. – Майя: Управление народного образования, 1978. – 16 с.
4. Шергин М.В., Орлов В.Е., Ильина Т.М. Развиваем личность (из опыта работы Техтюрской школы-комплекса Мегино-Кангаласского района Якутской-Саха ССР). – Якутск: ЯРИУУ, 1991. – 111 с.
5. Шергин М.В. и др. 30-летие физико-математического движения в Мегино-Кангаласском улусе. – Майя: Улусное управление образования, 1996. – 23 с.
6. Шергин М.В. Прикладное искусство и воспитание школьников / Сб. ма-териалов Междунар. научн.-практ. конф. «Диалог: музей и общество на пороге XXI века», проведенной в рамках проекта ЮНЕСКО «Культура мира в России-2000». – Якутск, 2001. – С. 191-194.
7. Шергин М.В. Юному туристу-краеведу: Методические рекомендации. – Майя, 2001. – 18 с.
8. Шергин М.В. Развитие творческой способности учащихся средствами прикладного искусства. – Майя: Улусное управление образования, 2002. – 20 с.
На5араадалара
уларыт1. Почетная Грамота Министерства просвещения РСФСР/№87516 г. Москва от 21.10.67 г./
2. Знак «Отличник народного просвещения РСФСР» /уд. №160018 27.10.72 г./
3. Юбилейная медаль «За доблестный труд» в ознаменование столетия со дня рождения В. И. Ленина./ Указ Президиума Верховного Совета ЯАССР от 26.03.70 г./
4. Заслуженный учитель школ ЯАССР /уд. №488. Указ Президиума Верховного Совета/ ЯАССР от 29.11.73 г.
5. Почетная Грамота Президиума Верховного Совета ЯАССР /от 29.11.73 г./
6. Орден «Трудового Красного Знамени». /Л. №389513 20.08.86 г. /
7. Медаль «Ветеран труда» - /26.08.88 г./
8. Стипендиат Международного детского фонда «Дети Саха-Азия» /уд. №686 от 24 сентября 1996 г./
9. Почетный гражданин Мегино-Кангаласского улуса /свидетельство от 19 марта 1996 г./
10. Памятный знак Республики Саха (Якутия) «2000 добрых дел 2000 года» /уд. №446 от 19 сент. 200 г./
11. Грант общественной организации «Ассоциация попечительских учреждений образования Республики Саха (Якутия)» /свидетельство от 6 июня 2002 г./
12. Грамота Правительства Республики Саха (Якутия) /от 2 октября 2003 г./
13. Стипендиат Национального фонда возрождения «Барҕарыы» при Президенте Республики Саха (Якутия) /свидетельство от 22 января 2004 г./
14. Диплом кандидата педагогических наук от 18 июля 2003 г.
15. Знак отличия в честь Дня Республики Саха (Якутия) «Гражданская доблесть»./свидет. №0269 от 19 марта 2004 г. Распоряжение №284 – ВП./
16. Знак “Учитель учителей РС(Я)” от 30 марта 2009 г.
/ Постановление № 01- 05/09-
Педагогическай конференцияларга анаммыт дакылааттарын темалара
1. Республиканские педчтения: «Электрифицированные наглядные пособия» - г. Якутск. 1964 г.
2.Республиканские педчтения: «Обучающие машины» - г. Якутск.,1965 г.
3. Всесоюзные педчтения: «Элементы программированного обучения в школе» - г. Москва.,1966 г.
4. Всесоюзные педчтения: «Алгоритмизация решения задач по механике» - г. Москва.,1971 г.
5. Всесоюзный семинар при НИИ художественного воспитания АПН СССР: «Роль прикладного искусства в воспитании учащихся» - г. Москва.,1973 г.
6. Республиканские и районные педчтения: «Средство научной организации труда в учебных кабинетах» - г. Якутск.,1978 г.
7. Республиканские и районные педчтения: «Организация кабинета физики в сельской школе» - г. Якутск.,1980 г.
8. Республиканские и районные педчтения: «Научная организация учебного труда школьника» - г. Якутск.,1980 г.
9. Районные педчтения: «Оптимизация методической работы в школе» - 1981 г.
10. Республиканские и районные педчтения: «Постановка физического практикума в VIII кл.» - г. Якутск.,1983 г.
11. Республиканские педчтения: «Оптимизация учебно-воспитательного процесса» - г. Якутск.,1984 г.
12. Всесоюзный семинар ВНИК «Школа-микрорайон»: «Воспитание школьников в условиях сельских школ-комплексов» - г.Москва.,19-23 мая 1988 г.
13. Зональная научно-практическая конференция работников народного образования: «Комплексный подход к профессиональной ориентации учащихся» - г. Хабаровск.,1988 г.
14. «Творческая работа учителей в условиях сельских школ» - творческое объединение ВНИК г. Москва., 1989 г.
15. Всесоюзная научно-практическая конференция: «Школа в системе социального воспитания» и сессии ВНИК «Школа-микрорайон» «Национальная культура в системе общественного и семейного воспитания» - г. Йошкар-Ола.,1990 г.
16. Всероссийская научно-практическая конференция: «Работа сельских школ-комплексов» - г. Белгород.,1991 г.
17. С 1971 г. регулярно читал лекции на курсах учителей физики по методике преподавания, проводимых ЯРИУУ.
18. Межгосударственный семинар-совещание: «Теория и опыт обучения детей коренных народов традиционному виду прикладного искусства» Программа по обучению: «Прикладное искусство» с. Жабыль Мегино-Кангаласского улуса – март 1994 г.
19. Международная конференция «Диалог: музей и общество на пороге XXI века». «Прикладное искусство и воспитание» - г. Якутск, октябрь 2000 г.
20. II Международная научно-практическая конференция «Диалог: музей и общество». Доклад на семинаре: «Современные аспекты образовательной деятельности». Тема: «Модель образовательной среды в системе микромузеев». г. Якутск., октябрь 2003 г.
Үлэтин туһунан ыстатыйалар
уларыт• Е. Порядин. Кинилэр коммунизмы тутуохтара, коммунизмҥа олоруохтара. // Кыым. -1961. – сэтинньи 7 к.
• В. Иванов. Энтузиаст учуутал. // Ленинскэй знамя. – 1971. атырдьах ыйын к.
• В. Иванов. Үөрэх-иитии улэтин дьүөрэлээн. Бүтэйдээх орто оскуолатын айар отчуотуттан. // Ленинскэй знамя. -1982. Ахсынньы 18 к.
• И. Сысолятин. Сүрүн үөскэ. // Ленинскэй знамя. -1986. Сэтинньи 13 к.
• И. Сотников. Уроки нравственности. // Социалистическая Якутия. -1987. -28 января.
• А. Докторова, В. Иванов, И. Сысолятин о.д.а. Төхтүр орто комплекс-оскуолатыгар. «Ленинскэй знамя» күнэ. // Ленинскэй знамя. -1990. – олунньу 20 к.
• С.Андреев. Оҕо кыаҕын толору сайыннарар иһин. // Эркээйи. 1992. –муус устар 16 к.
• Н. Кириллин. Кырдьаҕас оскуола үтүө үгэстэрэ. // Кыым. -1993. кулун тутар.
• Ф. Г. Охлопков. Бүтэйдээх инникигэ эрэллээх. // Кыым. -1993. кулун тутар 31 к.
• «Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Бочуоттаах гражданина». // Эркээйи. 1996. Муус устар 2 к.
• К. Петрова. Учуутал үөрэнээччилэринэн дьоллоох. // Учуутал аргыһа. -1996. –балаҕан ыйа.
• В. Угарова. Билигин сөҕөбүн. // Учуутал аргыһа. -1996.-кулун тутар
• В.Попов. Үтүөнү, кэскили түстэһэр. Эркээйи. -1996 с., муус устар 5 күнэ.
• К.Родионов. Төрдүс көлүөнэҕитигэр тиийэ тэнитиҥ! // Эркээйи. 1998. –тохсунньу 30 к.
• А. Крылов. Ахтан-санаан аастахха. [ рубрика: Төхтүр орто оскуолата төрүттэммитэ 90 сыла. // Эркээйи. -1998. –алтынньы 6 к.
• З. И. Иванова.Новые мастера. // Полярная звезда. -1998. №4. –с.37.
• С. Эверстов. Сабыдыаллаабытара, өйдөөбүттэрэрэ. // Эркээйи. -1999. –атырдьах ыйын 3 к.
• Г. М. Артемьев. Сырдык инникилээх, сайыннарыллар кэскиллээх. / Г. М. Артемьевы кытта кэпсэттэ В. Попов. // Эркээйи. -2000. –ахсынньы 5 к.
• В. Иванов. Үтүө дьыаланы үрүлүтэн. // Эркээйи. –2000. –ахсынньы 22 к.
• К. Родионов. Улууска урутаан, - илин эҥэргэ иккис. // Эркээйи. –2000. –кулун тутар 4 к.
• Педагогическая энциклопедия. Т.1. Якутск, 2000. С.317.
• И. Брызгалов. Өтө көрүү – дьылҕабыт кэхтибэт кэскилэ. // Саха сирэ. –2000. –олунньу 10 к.
• С. Халгаева. Учууталлар учууталлара. // Далбар хотун. -2001. №1 – с.31-32.
• С. Андреев. Саҥаны сайыннарар, үтүөнү үксэтэр дьоһун киһи. / Учууталга сүгүрүйэбит. Майа. 2002. 56 с.
• Трудовая слава Якутии. Якутск: Сахаполиграфиздат, 2003. -416 стр.
• Краеведы Якутии. Библиографический справочник., Якутск: Бичик, 2007.
• Знатные люди Мегино-Кангаласского улуса. Библиографический справочник.Москва.,2007.
• Большая международная энциклопедия “Лучшие люди”, Лучшие люди России,Беларуси,Украины,Казахстана,Москва, 2011.