Айыы аартыга аһаҕас

Айыы аартыга аһаҕас

Минньигэс саҥалаах дьахталларбыт «Айыы аартыга аһаҕас» диэн этиини алгыс тылларыгар тутталлар. Бу этиини өй-санаа өйдөбүллэрин туһанан дириҥник ырытыы наада буолла.

Айыылар диэн былыргы үйэлэргэ, соторутааҕыта даҕаны өлбүт дьон өйдөрө-санаалара, куттара эттэриттэн-сииннэриттэн арахсан Үөһээ дойдуга баран сылдьаллара ааттанар. Айыылар өйдөрүгэр-санааларыгар кыттыһа сатааһын киһини эрдэлээн өлүүгэ тириэрдиэхтэрин сөп. Эдэрдэр эрдэлээн өлүүлэрэ, бэйэлэригэр тиийиниилэрэ айыы буола сатааһынтан элбиир. (1,71).

Айыылар Үөһээ дойдуга сылдьаллар. Киһи өллөҕүнэ өйө-санаата туспа баран айыы буолан сылдьалларын сахалар бары билэллэр. Тыыннаах буолан Орто дойдуга олорор киһини онно, Үөһээ дойдуга бар диэн ыҥырыы, эн өл, өйүн көттүн диэбиккэ тэҥнэһэр олус куһаҕан быһыы.

«Айыы аартыга аһаҕас» диэн этии өлүү суола аһаҕас диэн өйдөбүлү биэрэр. Айыы суола диэн өлүү суола. Саха дьоно өлүү туһунан билиилэригэр «Өлөр судургу» диэн этии баар. Өлүү судургу буоларынан бу «Айыы аартыга аһаҕас» диэн этии үөскээбит.

Өлүү олоҕу олорордооҕор чэпчэки буолан бэйэлэригэр тиийиммит дьону сахалар сөбүлээбэттэр. «Олох ыараханын тулуйбат буолуу» диэн этиини үөскэппиттэр.

Олох ыараханын тулуйуу холобурун туохтарын эмэ дэҥнээн ыарахан балаһыаннньаҕа түбэһэн баран тулуурдарынан, дьулуурдарынан кыайыылаах хаалбыт дьон олохторуттан булуохха сөп.

"Олох ыарахан", «Олох оонньуу буолбатах» диэн этиини оҕону үөрэтиигэ элбэхтик туттуллар.

Саха дьонун өлүүгэ, сүтүүгэ ыҥырбаккыт буоллар. "Айыы диэмэ" диэн сахалар үөрэхтэрин тутуһан айыы диэн тылы алгыска туттумуохха. Киһи олоҕор киһилии суолунан сылдьыахтаах. Алгыска айыы диэн элбэх куһаҕаннаах тылы туттуллубат.

Туһаныллыбыт литература.

1. Каженкин И.И. Үрүҥ айыы буолуу. - Дьокуускай: ГУ РИМЦ, 2006. - 88 с.