'''Ефимов Гавриил Дмитриевич''' — [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] кыттыылааҕа, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, хоһооннор тылбаасчыта, поэт, публицист, общественнай деятель. ▼
{{Персона
|аата = Ефимов Гавриил Дмитриевич
|оригинал имени = Ефимов Гавриил Дмитриевич
|портрет =
|размер =
|төрөөбүт күнэ = 24. 022.1920 ▼|описание =
|төрөөбүт сирэ = Толоон сайылык, {{ТС|Сулҕаччы нэһилиэгэ ( билигин |Одьулуун ) нэһилиэгэр}}, [[Амма улууһа ]]<ref>Билиҥҥинэн (билигин[[Одьулуун нэһилиэгэ (Чурапчы улууһугар киирсэрулууһа) |Одьулуун нэһилиэгэ]], [[Чурапчы улууһа]]. </ref>▼▲|төрөөбүт күнэ = 24.02.1920
▲|төрөөбүт сирэ = Толоон сайылык, Сулҕаччы нэһилиэгэ ( билигин Одьулуун), Амма улууһа (билигин Чурапчы улууһугар киирсэр).
|өлбүт күнэ = 19.02.2000
|өлбүт сирэ = {{ӨС|Дьокуускай|Дьокуускайга}}
|аҕата = Ефимов Дмитрий Еремеевич
|ийэтэ = Ефимова (Артемьева) Дария Ивановна
|ойоҕо = Ефимова (Спиридонова) Феврония Ивановна
|оҕолоро =
|наҕараадалара =
|наҕараадалара уонна бириэмийэлэрэ = Орден Красной Звезды, Орден Великой Отечественной Войны 1 степени, Орден Дружбы.
}}
{{амыдайдар|Ефимов}}
▲'''Ефимов Гавриил Дмитриевич''' — [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] кыттыылааҕа, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, СРСаха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, хоһооннор тылбаасчытатылбаасчыт, поэт , публицист, общественнай деятель.
"'''''Олох биирдэ бэриллэр уонна олус түргэнник ааһар. Олоҕунан туһан, өрөсүһэн туран олор - тус бэйэҥ, ийэҥ, улууһун, төрөөбүт саха норуотун, Аҕа дойдун тустарыгар...'''''" дневнигэр тиһэх суруга, 12.02.2000с. ▼
== Олоҕун олуктара ==
*[[ 1920]] сыллаахха [[олунньу 24]] күнүгэр төрөөбүтэАмма улууһугар Сулҕаччы нэһилиэгэр Толоон сайылыгар бааһынай дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт.
*1935 сыллаахха Дириҥ ситэтэ суох орто оскуолатын бүтэрэн, 1936 сыллаахха Чурапчытааҕы педучилище студена буолбутабуолбут.
*1940 сыллаахха бэс ыйын 18 күнүгэр училещаны бүтэрэн начальнай кылаас учууталын аттестатын ылбытаылбыт.
*1940-1942 сыллардаахха— Чурапчы уонна Хайахсыт оскуолаларыгар учууталлаабытаучууталлаабыт.
* 1942—1944 сс. Аармыйаҕа ыҥырыллыбыт. Хотугулуу-Арҕаа фроҥҥа, 1 Ударнай Аармыйа 20-с отдельнай хайыһар биригээдэтигэр уонна 370-с стрелковай дивизия 1234-с стрелковай полкатыгар радио-телеграфиһынан сулууспалаабыт. Хорсун быһыытын иһин 1943 с. алтынньы 2 күнүгэр Кыһыл Сулус уордьанынан наҕараадаламмыт. Ыараханнык бааһыран дойдутугар эргиллибит.
*1942 сылга бэс ыйыттан - 1944 бэс ыйыгар диэри Хотугулуу-Арҕаа фронт сибээһин кыһыл армееһа.
*1944-19471944—1947 ЫБЛКСМ Чурапчытааҕы комитетынкомитета, 1бастакы секретарасекретарь.
*1947-19571947—1957 Кытаанах, Одьулуун 7 кылаастаах оскуолаларыгар, Чурапчы орто оскуолатыгароскуолаларыгар директэрдээбитэдиректордаабыт.
*1957-19581957—1958 Чурапчы райисполкомун солбуйар председээтэлэбэрэссэдээтэлэ.
*1958-19611958—1961 Субуруускай аатынан бөдөҥсүйбүт колхоз председээтэлэбэрэссэдээтэлэ.
*1961-19661961—1966 Чурапчы орто оскуолатын директора.
*1966-19731966—1973 ССКП Чурапчытааҕы комитетын парткабинетын сэбиэдиссэйэ.
*1973-19741973—1974 Республикатааҕы речевой оскуола, директорадиректор.
*1974-19781974—1978 Эрилик Эристиин аатынан совхоз рабочкомун председээтэлэбэрэссэдээтэлэ.
*1978-19821978—1982 Дьокуускайдааҕы ГПТУ-7, директорадиректор.
*1982-19831982—1983 ВООПиК Дьокуускай куораттааҕы тэрилтэтинтэрилтэтэ, эппиэттиир секретарасекретарь.
*1983-19891983—1989 П. А. Ойуунускай аатынан музей, мл.научнай сотруднигасотрудник.
*1989 сылга бэс ыйыттан сэтинньитигэр диэри ВОИ республикатааҕы правлениетын солбуйар председээтэлэбэрэссэдээтэлэ.
*1989 - 20001989—2000 ВОИ республикатааҕы правлениетын председээтэлэбэрэссэдээтэлэ.
*[[2000]] сыллаахха [[олунньу 19]] күнүгэр бу олохтон туораабытатуораабыт.
2000 сыллаахха олунньу 12 күнүгэр дневнигэр хааларбыт тиһэх суруга:
▲"'''''<blockquote>Олох биирдэ бэриллэр уонна олус түргэнник ааһар. Олоҕунан туһан, өрөсүһэн туран олор -— тус бэйэҥ, ийэҥ, улууһунулууһуҥ, төрөөбүт сахасахаҥ норуотун, Аҕа дойдундойдуҥ тустарыгар...'''''" дневнигэр тиһэх суруга, 12.02.2000с.тустарыгар…</blockquote>
== Наҕараадалара уонна ытык ааттара == ▼== Олоҕо ==
* *" Кыһыл сулус"Сулус орденуордьана (02.10.1943) ▼Гавриил Дмитриевич Ефимов 1920 сыллаахха олунньу 24 күнүгэр Амма улууһугар Сулҕаччы нэһилиэгэр Толоон сайылыгар бааһынай дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Сэрии иннинэ Чурапчыга уонна Чурапчы оройоуонун Хайахсыт нэһилиэгэр учууталлаабыта. Аармыйаҕа 1942 с. күнүгэр ыҥырыллыбыта. Хотугулуу-Арҕаа фроҥҥа, 1 Ударнай Армия 20 отдельнай хайыһар бригадатын уонна 2 ореннаах 370 стрелковай дивизия 1234 стрелковай полкатын радио-телеграфиһа буолан сулууспалаабыта. Хорсун быһыытын иһин 1943с. алтынньы 2 күнүгэр Кыһыл Сулус уордьанынан наҕараадаламмыта. Ыараханнык бааһыран дойдутугар геройдуу эргиллибитэ.
* *" Аҕа дойду сэриитин 1I степеннээх"ст. орденуордьана (06.05.1985) ▼* *" «Доҕордоһуу "» ордена (14.11.1998) ▼* *" «Аҕа дойду сэриитинсэриитигэр сылларыгар1941-1945 сс. килбиэннээх үлэтинүлэ иһин "» мэтээл ( 13.04.1946) ▼* «Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны кыайыы иһин 1941-1945 сс.» мэтээл (1946)
* «Килбиэннээх үлэ иһин. Владимир Ильич Ленин төрөөбүтэ 100 сааһын бэлиэтээн» мэтээл (1970)
* «Үлэ бэтэрээнэ» мэтээл (28.12.1976)
* * Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ (1990) ▼* *" РСФСР үөрэҕириитин туйгуна" (1970) ▼* 25.09.1992 с. сэрииСэрии сылларыгар Чурапчы улууһун олохтоохторун көһөрүү историятын үөрэтиигэ сыралаах хорсун үлэтин иһин Саха республикатынӨрөспүүбүлүкэтин Президенин бириэмийэтинбириэмийэтэ ылбыта(25. 09.1992)▼* Чурапчы улууһун ытык киһитэ (1970)<ref>[http://sakha.gov.ru/node/5889 Почетные граждане Чурапчинского улуса]</ref>
== Аатын үйэтитии ==
* 8.02.2001 с. Чурапчы улуустааҕы мунньаҕын 08.02.2001 10 -с №-дээх быһаарыытынан Чурапчы сэлиэнньэтинЧурапчыга, Полярнай уулусса аата уларытыллан, Г. Д. Ефимов аата иҥэриллибитэиҥэриллибит. ▼* 2002 с. тохсунньутугар Чурапчы улууһун аналлаах комиссиятын быһаарыытынан ааспыт үйэҕэ улуус 100 чулуу дьонун ахсааныгар киллэриллибитэкиллэриллибит. ▼* 2010 с. Чурапчыга Ефимов уулуссатыгар сквер арыллыбыт.
== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}
*Званиелара:
**ЫБЛКСМ Чурапчытааҕы Бочуотун кинигэтигэр киллэриллибитэ (1963)
**Чурапчы оройуонун Бочуоттаах гражданина (1970)
**РСФСР үөрэҕириитин туйгуна (1970)
▲**Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ (1990)
**Инбэлииттэр Бүтүн Арассыйатааҕы обществаларын Бочуоттаах чилиэнэ (1994)
*Орденнара:
▲**"Кыһыл сулус" орден (02.10.1943)
▲**"Аҕа дойду сэриитин 1 степеннээх" орден (06.05.1985)
▲**"Доҕордоһуу" ордена (14.11.1998)
*Мэтээллэрэ:
▲**"Аҕа дойду сэриитин сылларыгар килбиэннээх үлэтин иһин" (13.04.1946)
**"Фашисткай Германияны кыайыы иһин" (30.07.1946)
**"В.И.Ленин төрөөбүтэ 100 сылын туолуутугар килбиэннээх үлэтин иһин" (20.03.1970)
**"Үлэ ветерана" (28.12.1976)
** Уонна 10 Кыайыы, Сэбилэниилээх Күүстэр, Маршал Жуков, Өктөөп революциятын, комсомол юбилейнай мэтээллэрэ.
*Бэлиэлэрэ:
**"Саха сиригэр ФК уонна спорт сайдыытыгар үтүөлэрин иһин" (1962)
▲**"РСФСР үөрэҕириитин туйгуна" (1970)
**"Хотугулуу-Арҕаа Армия ветерана" (1975)
**"1 Ударнай Армия ветерана" (1976)
**"Социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕа" (1976, 1977)
**История уонна культура пааматынньыктарын харыстыыр общество "Активнай үлэтин иһин" (1979)
**"370 Бранденбургскай СТР ветерана" (1982)
**ССРС культуратын министерствотын "Тыа сирин шефтэһиигэ туйгуна"
**РКВВ (Сэрии ветераннарын Арассыйатааҕы комитетын) Бочуоттаах бэлиэтэ (1999).
*Бочуоттаах грамоталар:
**Саха АССР Верховнай Советын Президиумун (1970)
**Саха Республикатын Президенын (1993)
**Саха АССР Үөрэҕин, Культуратын министерстволарын, ССКП, ЫБСЛКС Обкомнарын, РСФСР уонна Саха АССР "Знание" обществоларын.
▲*25.09.1992 с. сэрии сылларыгар Чурапчы улууһун олохтоохторун көһөрүү историятын үөрэтиигэ сыралаах хорсун үлэтин иһин Саха республикатын Президенин бириэмийэтин ылбыта.
▲*8.02.2001 с. Чурапчы улуустааҕы мунньаҕын 10-с №-дээх быһаарыытынан Чурапчы сэлиэнньэтин Полярнай уулусса аата уларытыллан, Г.Д. Ефимов аата иҥэриллибитэ.
▲*2002 с. тохсунньутугар Чурапчы улууһун аналлаах комиссиятын быһаарыытынан ааспыт үйэҕэ улуус 100 чулуу дьонун ахсааныгар киллэриллибитэ.
*2010 с. Чурапчы сэлиэнньэтигэр Ефимов уулуссатыгар мемориальнай кыра сквер арыллыбыта.
== Туһаныллыбыт литература ==
#* Алаас уола Аратаа. Н. И. Ефимов -— Дьокуускай,Дь.: ИздательствоИзд-во ЯГУ, 2005.
#* Педагогическая энциклопедия.— - ДьокуускайДь., 2000.
#* Чурапчы улууһун 100 чулуу дьонноро. -— Саҥа Олох, 2001, тохсунньу 11 к.
== Сигэлэр ==
{{статья |автор= Айсен Николаев. |заглавие=Алаас уола Аратаа — фронтовик и учитель |ссылка=http://ysia.ru/news/11617/alaas_uola_arataa__frontovik_i_uchitel_.html |язык= |издание=ЯСИА |год=09.05.2014 |том= |номер= |страницы= |issn=}}
[[Категория: Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтара:Чурапчы улууһа]]
[[Категория:Саха 1920АССР сыллааххакультуратын төрөөбүттэрүтүөлээх үлэһиттэрэ]]
[[Категория:Чурапчы 2000улууһун сыллааххаытык өлбүттэрдьоно]]
[[Категория: Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданнараУчууталлар]]
[[Категория: Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыттыбыт учууталлар]]
[[Категория: Дьоннор алпабыытынан]]
| 