Гормоннар - органическай айылҕа биологическай көхтөөх һэктэр. Гормоннар ис секрециялаах былчархайдар аналлаах клеткаларыгар оҥорон таһаарар. Гормон вещество уларытыы уонна физиологическай аналлаах үлэтигэр сабыдыаллыыр. Гормон араас орган уонна систиэмэлэргэ надалаах гуморальнай процесстарын салайааччы буолар.

Бүтүннүү киhигэ буолар процессары хонтуруоллуур. Онно киирэр: улаатыы, сайыннарыы, элбэтии о.д.а. Гормон вещество солбуhуутагар, физиологическай үлэтигэр бэрээдэктээ сабыдыал далбардыыр уонна хаан буолан организм иhигэр көһөр.

Историята уларыт

Ис секрециялаах былчархайдар үөскэрэтии саҕалааһына 1855 с. омук Англияттан быраас Т. Аддисон диэн ааттаах буолбута.

Кини бастакы буруонса ыарыытын ойуулаабыт. Атын төрүттээччи К. Бернар Франция бырааһа буолбута.

Кини туох процесстарын иһинэн ис секреция туһалааҕын, ханна баарын уонна хааҥҥа түһэрин таһаарбыта.

Гормон аналлаах үлэтэ уларыт

Тас уонна иһинээҕи баарын ис секрециялаах былчархайдара организмҥа рецепторга сабыдыаллыыр, импульсу нервнэй системаҕа уонна араас гипотоламуска киирэн таһаартыыр. Гормон организмҥа наадалаах гомеостаһы көҕүлээн, эмиэ даҕаны аналлаах үлэтин салайар.

Рецептор уларыт

Гормоннар бары организмна, араас органнарыгар уонна систематыларыгар оhуобай рецептарынан сабыдылыыр. Гормон рецептора 3 кына араараллар;

  •    Ионнай каналларынан клеткаҕа диэри сибээстэммит рецептардар
  •    Фермент буолбут эбэтэр белок-передатчиканан сабыдалыспыт сыгынаал ферментативной улэтинен рецептардар
  •    ДНК-аны кытта холбоспут уонна ген улэтин регулировкалыырын гормоннар уонна аhыыбалар рецептордар

Бары рецепторга саморегуляция диэн феномен тутталлар. Араас гормон оҥорон таһаарыыта улаатыы эбэтэр кыччатыы, гормональнай рецептар билимтиэтэ үрдэтии эбэтэр намтатыы эндокриннай ыарыыларынар үөскүүллэр.

Дьайыы механизма уларыт

Гормон, хааҥҥа баар буолуу сылдьан, оhуобай клеткаларга тийэн баран сабыдылыыр. Специфическай рецепторанынан кытта хардарыта дьайсыыйы киирэр.

Рецептордар организм тугу ыппытын ааҕаллар уонна клеткаҕа биллэр уларыйыы үөскүүр. Хас бирдии чуолааhын гормон бэйэтэ рецептардаах.

Араас-араас дьайыы механихма баарын сөп. Бастыкы группаҕа рецептарынан холбонор гормон. Бу группа ууга кыратык оморортык уонна хаан аҕаллаларый эбис белки-сылдьааччы холбонор.

Классификациялара уларыт

Гормону, химическай тутуулаах араараллар

  •    стероидтар
  •    үөскэтиллибит аhыылар
  •    үөскэтиллибит аминокислоттар
  •    пептидтээх белковалаах саабыдыаллаах

Гормон структуралара бары биир организмнаах баар буолуон сөп.

Туттубут литература уларыт

  1. Академик (https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/35607#.D0.98.D1.81.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F)
  2. Wikipedia (https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%8B)