1855

1855 сыл.

Туох буолбута

Саха уобалаһын бастакы күбүрүнээтэрэ Константин Григорьев 1855 сыллааҕы ыраахтааҕыга оччуотугар Саха уобалаһыгар 211916 киһи олорорун, Лаамы байҕалыгар өстөөх хараабыллара баар буолан Хамчаакканы кытта ситим быһынна диэн суруйар.

Олунньу 7 — Арассыыйа уонна Дьоппуон ыккардыларыгар «мэлдьитин эйэни уонна истиҥ доҕордоһууну» биллэрбит Симода трактата диэн дуогабар түһэрсиллибит. Симода трактатын чэрчитинэн Курил арыыларыгар киирсэр Кунашир, Итуруп, Шикотан уонна Хабомаи Дьоппуон киэннэрэ буолбуттар.

Алтынньы 17 — Англия айааччыта Генри Бессемер ыстаалы уһаарыы ньыматын патеннаабыт. Бессемер ньымата, ону кытары эмиэ бу саҕана айыллыбыт Мартен ньымата ыстаал уһаарыытын быдан чэпчэппиттэрэ. Ыстаал киэҥник туттуллар кыахтаммыта, чуолаан тимир суол тутуутугар.

Тохсунньу 14 — Иохельсон Владимир Ильич (1855 - 1937), этнограф, народник, Саха сиригэр көскө олоро сылдьыбыт киһи.
Муус устар 10 — Саха сиринээҕи биэксэл оскуолатын (билигин Дьокуускайдааҕы мэдиссиинэ кэллиэһэ) төрүттээччи В. И. Вонгродскай төрөөбүт.
Бэс ыйын 7 — Иван Мичурин (1855 — 6.7.1935) төрөөбүт, биолог учуонай уонна селекционер.

Кулун тутар 2 (урукку ааҕыынан олунньу 18 күнэ) — Арассыыйа импиэрийэтин ыраахтааҕыта Николай I. Бу киһи бөрөстүөлгэ олоруутун кытта декабристар өрө туруулара ситимнээх. Аҕалара өлбүтүгэр убайа Константин оҕото суох буолан бөрүстүөлгэ олорортон батыммыта, бу элбэх булкууру таһаарбыта, өрө турааччылар маны туһанан байыаннайдар бирисээгэ биэриэхтээх күннэригэр өрө турууну анаабыттара. Николай I 30 сыл ыраахтааҕылаабыта, ол тухары суутунан биэс эрэ киһи өлөрүллүбүтэ — декабристар сүрүн бас-көс дьоно. Кини саҕана Сперанскай дьыала-куолу реформата оҥоһуллубута, Пушкины көстөн төннөрбүттэрэ, Петербург уонна Москуба ыккардыгар тимир суол тутуллубута, Польшаҕа өрө туруу хам баттаммыта, маны таһынан Арассыыйа Персияны, Туурсуйаны кытта сэриилэспитэ, түөрт дойдуну кытта Кырыым сэриитин (1853—1856) саҕалаабыта.