1859
| Сыллар |
|---|
| 1855 1856 1857 1858 — 1859 — 1860 1861 1862 1863 |
| Уоннуу сыллар |
| 1820-с 1830-с 1840-с — 1850-с — 1860-с 1870-с 1880-с |
| Үйэлэр |
| XVIII үйэ — XIX үйэ — XX үйэ |
1859 сыл.
Туох буолбута
уларыт- 1708 сыллаахха Дьокуускайга тутуллубут Троица кафедралаах собуоругар от ыйын 19 күнүгэр аан бастаан саха тылынан литургия оҥоһуллубут.
Тохсунньу
уларыт- Тохсунньу 24 — Молдавия уонна Валахия княжестволара холбоспуттар (кэлин холбоһук Румыния диэн ааттаммыта). Баһылыгынан (домнитор диэн ааттанара) Александру Иоанн Куза буолбут.
Олунньу
уларыт- Олунньу 4 — Эгиипэккэ Синаай кодексын булбуттар.
- Олунньу 17 — Франция флота билиҥҥи Вьетнам соҕуруу өттүгэр баар Сайгону сэриилээн ылбыт.
Муус устар
уларыт- Муус устар 13 — Манчаары Баһылайы Дьокуускайга куорат суолун оҥоһуутугар үлэлэтэ таһаарбыттар. Сотору кэминэн Марха улууһугар көскө ыыталлар.
Ыам ыйа
уларыт- Ыам ыйын 23 — бэйэтин дьоһунун көмүскээн саха номоҕор уонна устуоруйатыгар киирбит Манчаары Баһылай 54 сааһыгар күһэлэҥ көскө олорор сиригэр Бүлүү уокуругар хандалылаах хомбуойдаммыт.
- Ыам ыйын 31 — Лондоҥҥа Биг Бен чаһыыта хаамыытын саҕалаабыт.
Бэс ыйа
уларыт- Бэс ыйын 18 (Юлиан халандаарынан бэс ыйын 6 күнүгэр) — Сибиир кэмитиэтэ Саха уобаластааҕы бырабылыанньатын иһинэн типография аһар туһунан балаһыанньа таһаарар. Бу казеннай типография өр сылларга Саха сиригэр суос-соҕотох типография этэ.
- Бэс ыйын 30 — Франция акробата Шарль Блонден Ниагара күрүлгэнин быа устунан хааман туораабыт.
От ыйа
уларыт- От ыйын 19 — Дьокуускайга Троица кафедралаах собуоругар аан бастаан саха тылынан литургия оҥоһуллубут.
Сэтинньи
уларыт- Сэтинньи 24 — Чарлз Дарвин «Көрүҥнэр үөскээһиннэрэ» диэн кинигэтин таһаарбыт. Кинигэҕэ кини биология көрүҥнэрэ айылҕа сүүмэрдээһининэн эволюцияны ааһалларын быһаарбыт. 1953 сыллаахха ДНК-ны арыйыы бу теорияны эбии бигэргэппитэ.
Төрөөбүттэр
уларыт- Крафт Иван Иванович — Якутскай уобалас уонна Енисей губерниятын губернатора.
- Ыам ыйын 13 — Кэтт Марсден — араҥ ыарыыны утары охсуспут, XIX үйэ бүтүүтүгэр Саха сиригэр кэлэ сылдьан Бүлүүтээҕи лепрозорийы арыйбыт Англия дьахтара.
- Ыам ыйын 22 — Артур Конан Дойль (1930 өлб.), Англия аатырбыт суруйааччыта, Шерлок Холмс туһунан сэһэннэри айбыт киһи.
- Ахсынньы 15 — Лазарь Заменгоф, Польшатан төрүттээх тыл үөрэхтээҕэ, офтальмолог быраас, эсперанто тылы айааччы (1917 өлб). Бастакы кинигэтин нууччалыы таһаарбыта.