Ыам ыйын 23

Ыам ыйын 23 диэн Григориан халандаарыгар сыл 143-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 144-c күнэ). Сыл бүтүө 222 күн баар.

Бэлиэ күннэр

ХНТ ХНТ: Хат буолуу кэмигэр үөскүүр сырҕан бааһы утары охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ (ааҥл. International Day to End Obstetric Fistula). ХНТ бу ыарыыны кыыс оҕо этэ-сиинэ ситэ илигинэ аһара эрдэ ыал буоларын кытта ситимниир.

• Тустууну кэрэхсээччилэр Тустуу күнүн бэлиэтииллэр.

• Азербайджан Азербайджан — Экология уонна айылҕа хаһаастарын министиэристибэтин үлэһиттэрин күнэ ;
• Германия Германия — Конституция күнэ
• Грузия Грузия — Симон Кананит Апостол күнэ
• Миэксикэ Миэксикэ — Устудьуон күнэ
• Таджикистан Таджикистан — Ыччат күнэ
• Ямайка Ямайка — Үлэ күнэ .
• Чараппаахы аан дойдутааҕы күнэ

Түбэлтэлэр

• 1040 — Данданакан кыргыһыыта саҕаламмыт, манан сөлдьүүктэр Инники Азияҕа кимэн киириилэрэ саҕаламмыт (Передняя Азия).
• 1430 — Жанна д'Арк диэн аҥылычааннары утары охсуспут боронсуус кыыһа Бургундия сэриилэригэр билиэҥҥэ түбэспит. Бургундия хоруола Англия диэкки этэ.
• 1498 — Флоренцияҕа (Италия) Джироламо Савонарола диэн Рим паапатын утары барбыт манааҕы уоттабыттар. Бу киһи сыаркап харчы хомуйарын, дьадаҥылары баайдар баттыылларын, былаас күүстээх батталын утарарын үрдүнэн киэргэллэри, кэрэ "туһата суох" таҥаһы, малы-салы, хартыыналары, кинигэлэри анал кутааларга уматтарара.
• 1592 — Венецияҕа инквизиция бөлүһүөк Джордано Бруноны таҥара үөрэҕин утарда диэн хаайбыт.
• 1666 — Православнай сыаркап Собуора (сугулаана) протопоп Аввакум Петрову сааныттан устубут уонна кыраабыт. Бу түгэнинэн Нуучча судаарыстыбатыгар сыаркап хайдыыта (раскол) саҕаламмыт.
• 1859 — бэйэтин дьоһунун көмүскээн саха номоҕор уонна устуоруйатыгар киирбит Манчаары Баһылай 54 сааһыгар күһэлэҥ көскө олорор сиригэр Бүлүү уокуругар хандалылаах хомбуойдаммыт.
• 1877 — Румыния княжествота Туурсуйа импиэрийэтиттэн толору тутулуга суох буолбутун биллэрбит.
• 1904 — Венаҕа грек-рим тустуутугар бастакы аан дойду чөмпүйэнээтэ саҕаламмыт.
• 1907 — Финляндия Түмэнэ бастакы мунньаҕыгар мустубут.
• 1924 — Москубаҕа РКП(б) XIII сийиэһэ саҕаламмыт.
• 1948 — Литваҕа «ойуур бырааттарыгар» кытта сылдьыбыт, кинилэргэ көмөлөспүт дьону уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин депортациялыыр икки хонуктаах эпэрээһийэ түмүктэммит.
• 1951 — "17 пууннаах сөбүлэҥ" быһыытынан Тибиэт Кытай састаабыгар төттөрү киирэр. 18-19 үйэлэргэ Кытай Тибиэти бас билэр эбит буоллаҕына, Синьхай өрөбөлүүссүйэтин кэнниттэн 1912-1951 сылларга Тибиэт тутулуга суох олорбут. Бу сөбүлэҥи Далай Лаама бастаан тэлэгирээммэнэн бигэргэппитэ, ол эрээри сыл аҥаара буолан баран күһэлэҥинэн баттаммыт сөбүлэҥ диэбитэ, билиммэтин биллэрбитэ.
• 1987 — ССРС-ка «Америка саҥата» уонна BBC араадьыйа станцияларын бүөлүүрү тохтоппуттар.
• 1991 сыллаахха "Саха Өрөспүүбүлүкэтин национальнай оскуолаларын саҥардан сайыннарыы кэнсиэпсийэтин" бырабыыталыстыба бигэргэппитэ.
• 1992 — СНГ дойдуларын стратегическай кимэн киирэр сэрии сэптэрин аҕыйатар туһунан Лиссабоннааҕы боротокуолга илии баттаммыт.
• 1992 — Италияҕа мафияны кытта охсуһарынан киэҥник биллибит Джованни Фальконе диэн судьуйаны, кини кэргэнин уонна үс харабылын Корлеонези клаан бандьыыттара Сицилияҕа дэлби тэптэрэн өлөрбүттэр. Кини атаһын уонна кэллиэгэтин Паоло Борселлино диэн судьуйаны икки ый буолан баран өлөрбүттэрэ, бу түбэлтэлэр 1992 сыллаахха дойду бырабыыталыстыбата мафияны утары күүстээх үлэтин саҕалыырыгар олук буолбуттара.
• 1995 — Java диэн көмпүүтэр тылын бастакы барыла тахсыбыт.
• 2006 — DETSAT диэн айар бөлөх сүрэхтэниитэ Саха тыйаатырыгар буолбут. Көр-күлүү шоутуттан саҕалаан кэлин киинэни устар устуудьуйа буолбуттара.

Төрөөбүттэр

• 1707 — Карл Линней (1707 — 10.1.1778), швед естествоиспытателэ, үүнээйилэр уонна хамсыыр харамайдар систематикаларын айбыт киһи.
• 1953 — Саха АССР Хандыга бөһүөлэгэр муора эппиһиэрин дьиэ кэргэнигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин иккис бэрэсидьиэнэ Вячеслав Штыров.
• 1972 — Найк Борзов, рок-музыкант, бэйиэт, ырыаһыт, ырыалар ааптардара.

Өлбүттэр

• 1905 — Иван Каляев (1877 төр.) суутунан өлөрүллүбүт, Арассыыйа өрөбөлүссүйэниэрэ, эсер.
• 1906 — Генрик Ибсен (1828 төр.), Норвегия драматуура, бэйиэт уонна публицист.
• 1983 — Хатыҥ Үрэххэ саха аатырбыт эппиһиэрэ Дмитрий Оллонов өлбүт. Кини хас да сэриигэ кыттыбыта. Бииргэ төрөөбүт 5 ини-биилэртэн түөрдэ Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтара, саамай эдэрдэрэ сэрии толоонугар охтубута.
• 2010 — Ангелина Файрушина — саха ырыаһыта, ырыа суруйааччыта. Сунтаар улууһун Хадан нэһилиэгэр 1967 сыллаахха бэс ыйын 6 күнүгэр төрөөбүтэ. Бастакы «Дьылҕабар махтанабын» диэн альбома 2000 сыллаахха тахсыбыта.