1953 сыл

1953 сыл.

Туох буолбута

• Дьокуускайга маҥнайгы толору благоустройстволаах үс мэндиэмэннээх дьиэ тутуллан үлэҕэ киирбитэ (Ленин проспегын 21 №-дээх).
• Иркутскай уобаласка 900 баргузин саарбата тутуллан Саха сирин фаунатын байытар сыалтан тайҕаҕа ыытыллыбыттара.
• Саас Иркутскайтан Ньурбаҕа Амакы экспедицията көспүтэ.

Тохсунньу

• Тохсунньу 13 — «Правда» хаһыакка биллиилээх быраастары, сүнньүнэн дьэбириэйдэри, сэбиэскэй салайааччылары сүһүрдэн өлөрөөрү сылдьаллара билиннэ диэн буруйдуур ыстатыйа тахсыбыт.

Олунньу

• Олунньу 11 — Сэбиэскэй Сойуус уонна Израиль сыһыаннарын тохтоппуттар.

Кулун тутар

• Кулун тутар 1 — Иосиф Сталин инсуллаабыт уонна өйүн сүтэрит; түөрт хонон баран өлбүтэ.
• Кулун тутар 5 — Сэбиэскэй Сойуус баһылыга Иосиф Сталин инсультан сылтаан өлбүт.
• Кулун тутар 6 — Георгий Маленков Иосиф Сталин оннугар Сэбиэскэй Сойуус Хомуньуус баартыйатын бастакы сэкиритэринэн буолбут.
• Кулун тутар 9 — Москубаҕа И. В. Сталины көмүү кэмигэр үтүрүһүүттэн-анньыһыыттан сылтаан сүүһүнэн дьон тэпсиллэн өлбүт.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 17 — ГДР-га политическай кризис буолбут.
• Атырдьах ыйа — Геолог Кинд Н.В. Оччугуй Ботуобуйа үрэххэ маҥнайгы алмаһы булбута.

Алтынньы

• Алтынньы 1 — Авдеева Фаина Иннокентьевна Дьокуускайдааҕы Пионердар уонна оскуола оҕолорун Дыбарыаһын дириэктэринэн ананар.
• Алтынньы 15 — РСФСР Үрдүкү Сэбиэтин уурааҕынан Токко уонна Томмот оройуоннара ликвидацияламмыттара.
• Алтынньы 15 — Саха АССР-га Аллаах Үүн, Токко, уонна Томмот оройуоннара суох гыныллыбыттар.

• Алтынньы 29 — Саха АССР Министрдэрин Сэбиэтин уурааҕынан Нуучча драма театрыгар кирпииччэ дьэни тутарга быһарыы ылыллыбыта.

Сэтинньи

• Сэтинньи 7 — Иркутскайтан Дьокуускайга диэри саҥа телефон линията үлэҕэ киирбитэ.

Ахсынньы

• Ахсынньы 3 — Хабаровскай кыраайтан туспа баран Магадан уобалаhа тэриллибит.
• Ахсынньы 28 — Дьокуускайга Мараат болуоссатыгар гражданскай сэрии кыттыылаахтарыгар пааматынньык тутарга быһаарыы ылыллыбыта.

Төрөөбүттэр

• Тумус Мэхээлэ - бөлөһүөк, ырыа суруйааччы, уопсастыбаннай диэйэтэл
• Тохсунньу 5 — Васильев Артур Дмитриевич — саха живописеһа,
• Тохсунньу 11 — Дьячковская Мария Николаевна — филология билимин хандьыдаата
• Тохсунньу 27 — Попов Алексей Дмитриевич - биллиилээх сири олохтооччу.
• Тохсунньу 31 — Расторгуев Сергей Васильевич — Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа.
• Тохсунньу 31 — Сергей Иванов — Арассыыйа судаарыстыбаннай уонна байыаннай диэйэтэлэ, 2001-2007 сылларга Оборона миниистирэ, 2011-2016 сылларга Бэрэсидьиэн дьаһалтатын салайааччы. Кини уола Сергей Иванов 2017 сылтан АЛРОСА бэрэсидьиэнэ.

• Олунньу 7 — Неустроев Егор Ильич — Тулуйхан — саха композитора.
• Олунньу 14 — Николай Ижендей — чувааш суруйааччыта.

• Кулун тутар 12 — Пинигин Павел Павлович, тустуук, 1976 сыллааҕы Олимпиада чөмпүйүөнэ.
• Кулун тутар 30 — Аргунов Федор Федорович - биллиилээх геодезист уонна үтүөлээх сири олохтооччу.
• Муус устар 12 — Окорокова Варвара Борисовна - литературнай кириитик, литературовед. Тыл үөрэҕин дуоктара.
• Ыам ыйын 10 — Оконешников Николай Егорович, саха бизнесмена.
• Ыам ыйын 19 — Иннокентьева Александра Самсоновна - саха живописеһа.
• Ыам ыйын 23 — Вячеслав Анатольевич Штыров - Саха Республикатын иккис президенэ.
• Бэс ыйын 25 — Е. Е. Петров, СӨ Илин науукаҕа уонна техникаҕа бириэмийэтин лауреата, СӨ НА академига, техника билимин дуоктара.

• Алтынньы 8 — Владимир Михайлов — Сунтаар улууһун «Кириэстээх» тыа хаһаайыстыбатын кооперативын ыанньыксыта. Бочуот уордьанын кавалера (2013), Үлэ Албан аатын уордьанын толору кавалера, «Хотугу Сулус» уордьан кавалера (2011), Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

• Сэтинньи 11 — Феодосия Габышева — Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэстээтэлэ, СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэстээтэлин солбуйааччы (2010-2014), СӨ үөрэҕин миниистирэ (2003-2010, 2014-2016).

• Ахсынньы 11 — Андрей Макаревич — нуучча ырыаһыта, музыкант, «Машина времени» бөлөх басхана, РФ норуодунай артыыһа.
• Ахсынньы 19 — Солдатов Лев Леонидович (1918—1997) — Социалистическай Үлэ Геройа, «Якуталмаз» Холбоһук генеральнай директора.

• Хаандыгаҕа Штыров Вячеслав Анатольевич төрөөбүт.

Өлбүттэр

• Кривошапкин Герасим Афанасьевич (10.03.1908—1953) — Социалистическай Үлэ Геройа, сылгыһыт.
• Кузнецов Григорий Дмитриевич (18.06.1911—06.1953) Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Геройа (1944).
• Кулун тутар 5 — Иосиф Сталин, ССРС салайааччыта.
• Сэтинньи 8 — Иван Бунин (1870 төр.), нуучча суруйааччыта, Нобель бириэмийэтин лауреата (1933).