Олунньу 11

Олунньу 11 диэн Григориан халандаарыгар сыл 42-с күнэ. Сыл бүтүө 323 күн (ордук хонуктаах сылга 324 күн) баар.

Бэлиэ күннэр

• ХНТ ХНТ — Билиминэн дьарыктанар дьахталлар уонна кыргыттар дойдулар ардыларынааҕы күннэрэ
• Аан дойдутааҕы ыарыһах күнэ

• Азербайджан Азербайджан — Нолуок сулууспатын үлэһиттэрин күнэ
• АХШ АХШ — Айааччы национальнай күнэ
• Камерун Камерун — Ыччат күнэ
• Либерия Либерия — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
• Пилипиин Пилипиин — Эвелио Хавьер күнэ
• ЕС ЕС — 112 суһал нүөмэр күнэ
• Япония Япония — Ил олохтоммут күнэ
• Былыргы славяннарга — Велес Улуу күнэ, кыһын ортото (сороҕор олунньу 24 күнүгэр бэлиэтэнэр). Бу славяннар христианствоны ылына иликтэринэ итэҕэйэр таҥараларыттан биирдэстэрэ, Явь (дьиҥ эйгэ) уонна Навь (хараҥа, күлүк эйгэ) ыккардыларынан сылдьар кыахтаах дииллэрэ. Ырыаһыттары, хоһоонньуттары, аптаах-хомуһуннаах дьону араҥаччылыыр, ону таһынан ынах сүөһү таҥарата.

Түбэлтэлэр

• Б.э.и. 660 сыл — Дьоппуон бастакы импэрээтэрэ Дзимму ил тэрийбит. Кини олохтообут дьынаастыйата билигин даҕаны Дьоппуону баһылыыр.
• 55 — Рим импиэрийэтин ыраахтааҕыта буолуохтаах эдэр Тиберий Клавдий Цезарь Британик өлбүт, онон Нерон былааска тахсарыгар суол аһыллыбыт.
• 951 — Го Вэй диэн чунуобунньук Хойукку Чжоуга (Хотугу Кытай) күүһүнэн былааска кэлбит, импэрээтэринэн биллэриммит.
• 1697 — Ыраахтааҕы Бүөтүр I табаҕы атыылыыры көҥүллээбит.
• 1775 (урукку истиилинэн тохсунньу 31) — Иркутскай-Дьокуускай траагын Саха сиринээҕи өттүн икки учаастакка араарбыттар: Битиимтэн Өлүөхүмэҕэ диэри уонна Өлүөхүмэттэн Дьокуускайга диэри. Хас биирдии учаастакка туспа көрөөччү (смотритель) ананар буолбут.
• 1809 — Америка айааччыта Роберт Фултон борохуоту патыаннаабыт.
• 1829 — урукку ааҕыынан тохсунньу 30 күнүгэр Пиэрсийэҕэ тыһыынчанан уордайбыт олохтоох дьон нуучча ыраахтааҕытын бэрэстэбиитэлин суруйааччы, дипломат Александр Грибоедовы уонна кинини кытта сылдьыбыт-үлэлээбит 37 киһини сэймэктээн өлөрбүттэр. Грибоедов "Горе от ума" диэн билигин да Арассыыйаҕа оскуолаҕа үөрэтиллэр аатырбыт айымньы ааптарын быһыытынан биллэр. Бу дьалхаан төрүөтэ — Пиэрсийэ Арассыыйаҕа 1827-28 сыллардааҕы сэриигэ хотторуута, сирдэрин былдьатыыта, ону иэстэһии этэ.
• 1856 — Британия Ост Ииндийэ хампаанньата Авад хоруолун бөрүстүөлтэн түҥнэрбит уонна Авад хоруоллугу бэйэтин сирдэригэр холбообут.
• 1889 — Дьоппуон импиэрийэтин көнөстүүссүйэтэ ылыллыбыт. Дьоппуон көнөстүүссүйэлээх монархия буолбут.
• 1943 — Иосиф Сталин Сэбиэскэй Сойууска аатам буомбатын оҥоруутун саҕалыыр туһунан быһаарыыга илии баттаабыт.
• 1953 — Сэбиэскэй Сойуус уонна Израиль сыһыаннарын тохтоппуттар.
• 1979 — Ирааҥҥа өрөбөлүүссүйэ түмүгэр ислам текоратията олохтоммут, былааска аятолла Рухолла Хомейни кэлбит.
• 1990 — Соҕуруу Африкаҕа дьон бырааптарын туһугар турууласпыт актыбыыс Нельсон Мандела түрмэ хаайыытыттан 27 сыл буолан баран босхоломмут. Сотору кэминэн кини Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнинэн талыллыбыта.
• 1997 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин үрдүкү уордьана «Хотугу сулус» уордьан Ил Түмэн ПП 418-I нүөмэрдээх уурааҕынан олохтоммут.
• 2007 — Түркменистааҥҥа бэрэсидьиэн быыбарыгар Гурбангулы Бердымухамедов 89,23 % куолаһы ылан кыайбыт.
• 2011 — Арааб сааһа: Эгиипэккэ өрөбөлүүссүйэ 17 хонуктаах бастакы долгуна бэрэсидьиэн Хосни Мубарак былаастан туорааһыныгар тиэрдибит, былааһы байыаннай үрдүкү сэбиэт тутан хаалбыт.

Төрөөбүттэр

• 1847 — Томас Эдисон — Америка аатырбыт айааччыта уонна урбаанньыта.
• 1929 — Валентин Луковцев — бэрэпиэссэр, бөлөһүөпүйэ дуоктара.
• 1944 — Василий Бочкарёв — саха скульптора, суруналыыс, Саха сирин суруйааччыларын сойууьун чиоилиэнэ, СӨ норуодунай худуоһунньуга.
• 1981 — Георгий Куркутов — саха бэлиитигэ.

Өлбүттэр

• 1650 — Рене Декарт — биллиилээх Франция бөлүһүөгэ уонна физигэ. Математика, физика уонна философия араас уобаластарыгар кинигэлэр ааптардара.
• 1948 — Сергей Эйзенштейн — сэбиэскэй тыйаатыр уонна киинэ режиссера, худуоһунньук, сценарист, ускуустубаны чинчийээччи, педагог. РСФСР ускуустубатын үтүөлээх үлэһитэ (1935 сыл).
• 2010 — Роман Дмитриев — көҥүл тустууга Олимпиада чөмпүйүөнэ (1972 Мюнхен) уонна үрүҥ көмүс призера (1976 Монреаль), норуоттар ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара, ССРС үтүөлээх тренерэ, Дьокуускай куоратын (1969) уонна Бүлүү улууһун Ытык олохтооҕо, «Хотугу сулус» уордьан кавалера (2006).
• 2017 — Гурий Турантаев — тыыл уонна үлэ бэтэрээнэ, норуот мэдиссиинэтин маҕыыстыра, Уус-Алдан улууһун (2001) уонна Бээрийэ нэһилиэгин Ытык олохтооҕо.