Ыам ыйын 4
күнэ-дьыла
Ыам ыйын 4 диэн Григориан халандаарыгар сыл 124-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 125-c күнэ). Сыл бүтүө 241 күн баар.
Бэлиэ күннэр
уларыт
ХНТ — Сойуолаһыыны утары охсуһуу күнэ. Бастаан 2007 сыллаахха икки тохсус кылаас үөрэнээччилэрэ сойуолаһыыга түбэспит оҕону өйөөн тэрийбиттэрэ, кэлин аан дойду үрдүнэн тарҕаммыта. 2012 сыллаахха ХНТ бу күнү бэлиэтиир буолбута. Чинчийии көрдөрөрүнэн сойуолаһыыга хас төрдүс оҕо түбэһэр[1], ол ахсаантан 71 бырыһыана тохтообот, ол аата ол оҕолор хас күн аайы көйгөлгө сылдьаллар
АХШ — Көтөр күнэ
Замбия — Үлэ күнэ
Ииндийэ — Шахтер күнэ
Кытай — Ыччат күнэ. 1919 сыллаахха устудьуоннар өрө туруулара саҕаламмыт, бу түгэни куоракка олорор кытай ыччата эргэрбит олох-дьаһах утары, дойдуга саҥаны киллэриигэ туруммут күнэ диэн бэлиэтииллэр.
Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ — Литэрэтиирэ күнэ. Иккис аан дойду сэриитин кэнниттэн Тайбаан арыыга уус-уран литэрэтиирэҕэ дьоппуон сабыдыалын утары охсуһар күн курдук саҕаламмыта. Бү күн суруйааччыларга бириэмийэ туттараллар
Латвия — Тутулуга суох буолуу сөргүтүллүбүт күнүн бэлиэтииллэр
Намибия — Кассинга күнэ. 1978 сыллаахха бу Ангола соҕуруу өттүгэр сытар сиргэ сэрииттэн күрэнэн олорор дьон лааҕырдарыгар Соҕуруу Африка сөмүлүөттэрэ салгынтан саба түспүттэр, ол түмүгэр 600-чэ киһи өлбүт (ол иһигэр 300 оҕо)
Нидерланд — Сэриигэ охтубуттары үҥэн-сүктэн ахтыы күнэ- АХШ, Род-Айленд штаат — Тутулуга суох буолуу күнэ
Словакия — Милан Растислав Штефаник өлбүт күнэ. Бу лүөччүк уонна бэлиитик Чехословакия Австро-Венгрия импиэрийэтиттэн тутулуга суох буолуутугар быһаарыылаах кылааты киллэрбитэ. Дойду байыаннай миниистирэ буолан олорон сөмүлүөт саахалыгар 1919 сыллаахха өлбүтэ
Тонга — Нэһилиэнньик принц күнэ
Фиджи — Ыччат күнэ
Япония — Күөх от-мас күнэ
- Дэйв Брубек күнэ — бу аатырбыт джаз мусукааны «5/4» диэн биллибит композициятын иһин бу күн ахтан ааһаллар
- Баһаарынайдар аан дойдутааҕы күннэрэ. 1999 сыллаахха Австралияҕа ойуур өрдүгэр 5 баһаарынай өлбүтүгэр кинилэри ахтан ааһаары олохтообуттара. Ол эрээри кэлин суһал көмөҕө үлэлиир дьону барылларын ахтар күҥҥэ кубулуйбут
- "Сулус сэриитин" күнэ (ааҥл. Star Wars Day). Бу аатырбыт сериал сүгүрүйээччилэрэ бэлиэтиир күннэрэ ("Эйигин кытта кыах баар буоллун" диэн киинэҕэ этиллэр алгыс этии, ааҥыллыы "Эйигин кытта төрдүс баар буоллун" диэҥҥэ майгынныырын иһин 1979 сыллаахха Маргарет Тэтчер Британия премьер-миниистирэн анаммытыгар аан бастаан бу күнү ахтыбыттар)
- Бэлэх аан дойдутааҕы күнэ. GiveForward диэн түмэт-урбаан тэрилтэтэ 2010 сыллаахха олохтообут күнэ. Тэрийээччилэр санааларынан бу күн ким баҕарар — ким харчынан, ким малынан-салынан, ким үлэлээн — тиийиммэт-түгэммэт дьоҥҥо көмөлөһө сатыахтаах
Түбэлтэлэр
уларыт- 1113 — Владимир Мономах Киев улуу кинээһэ буолбут.
- 1838 — Нуучча суруйааччылара Тарас Шевченкоҕа помещиктан көҥүл атыыласпыттар.
- 1904 — Панаама ханаалын тутуу саҕаламмыт.
- 1919 — Кытайга "Ыам ыйын 4 күнүнээҕи хамсааһын" диэн ааттаммыт дьалхаан саҕаламмыт: Парижтааҕы эйэлээх кэмпириэнсийэ дьоппуоннар ылбыт Кытай сирдэрин төннөрбөтөҕүн утаран ыччат уулуссаҕа тахсыбыт. Бу икки ый кэриҥэ салҕаммыт хамсааһын түмүгэр Кытай улаханнык уларыйбыта, Кытай бырабыыталыстыбата Версаальга түһэрсиллибит эйэ сөбүлэҥин кытта сөбүлэспэтин биллэрэргэ күһэллибитэ, элбэх миниистир үлэтин сүтэрбитэ, Кытайга саҥа идиэйэлэр уонна түөрүйэлэр тарҕаналларыгар олук буолбута: марксизм, социализм, социал-дарвинизм, национализм.
- 1923 — «Саха омук» культурнай сырдатар уопсастыба бырабылыанньата М. К. Аммосовка «Саха омук» бочуоттаах чилиэнин аатын иҥэрбит. Төрүөтэ: Саха уобалаһыгар автономияны ыларга дохсуннук уонна сыралаһан охсуспутун иһин.
- 1946 — ВКП(б) киин кэмитиэтин политбюрота тас дойдулар айымньыларын таһаарар кинигэ кыһатын уонна тас дойду айымньыларын бибилэтиэкэлэрин төрүттүүргэ уураах таһаарбыт.
- 1951 — «Кыым» хаһыакка Саха сиринээҕи баартыйа обкомун пленума Илья Винокуровы ВКП(б) обкуомун бастакы сэкиритээриттэн устубутун туһунан биллэриитэ тахсыбыт.
- 1953 — Эрнест Хемингуэйгэ «Оҕонньор уонна байҕал» кэпсээнин иһин Пулитцер бириэмийэтэ анаммыт.
- 1960 — ССРС-ка харчыны уларытыы туһунан уураах ылыныллыбыт. Ол уурааҕынан саҥа 1961 сылтан саҥа солкуобай олоххо киирбит. "Урукку" 10 солкуобай биир саҥа солкуобайга тэҥнэспит.
- 1972 — 1971 сыллаахха Канаадаҕа олохтоммут «Долгуну көтөҕүмэ» экология кэмитиэтэ аатын «Гринпис пуондата» диэҥҥэ уларыппыт.
- 1978 — ЮАР сөмүлүөттэрэ Ангола соҕуруу өттүгэр лааҕырга саба түспүттэрин түмүгэр 600-чэ киһи өлбүт.
- 1979 — Маргарет Тэтчер Британия бастакы дьахтар премьер-миниистирэ буолбут.
- 1988 — PepsiCo хампаанньа сэбиэскэй Киин тэлэбиидэнньэҕэ реклама атыыласпыт бастакы арҕааҥы тэрилтэ буолбут.
- 1990 — Латвия Үрдүкү Сэбиэтэ Латвияны ССРС састаабыгар күүс өттүнэн киллэриини сыыһанан аахпыт уонна Латвия Өрөспүүбүлүкэтин тутулуга суох дойдунан биллэрбит.
- 1994 — Израиль премьер-миниистирэ Ицхак Рабин уонна Палестинаны босхолуур тэрилтэ (нууч. ООП) салайааччыта Ясир Арафат Газа сиэктэригэр уонна Иерихоҥҥа бэйэни салайыныыны киллэрэр туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар.
Төрөөбүттэр
уларыт- 1772 — Фридрих Арнольд Брокгауз (1823 өлб.), ньиэмэс урбаанньыта, энциклопедия таһаарар кинигэ кыһатын тэрийбит киһи.
- 1881 — Александр Керенскэй (1970 өлб.), Арассыыйа бэлиитикэтин уонна түмэтин дьайыксыта, Быстах кэмнээҕи бырабыыталыстыба бэрэстээтэлэ.
- 1945 — Мэҥэ Хаҥалас Нуораҕанатыгар үҥкүүһүт, балет артыыһа, педагог Клавдия Иванова (2021 өлб.). Кини кэргэнэ Алкивиад Иванов — аатырбыт тустуук, хирург, элбэх устудьуону хирургияҕа үөрэппит учуутал этэ.
Өлбүттэр
уларыт- 1640 — Фламандия аатырбыт худуоһунньуга Петер Паул Рубенс. Кинини кытта билигин баар 3000-тан тахса хартыынаны ситимнииллэр.
- 1979 — Василий Чемезов, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх диэйэтэлэ, устуоруйа билимин хандьыдаата.
- 1991 — Василий Петров (1939—1991), филология билимин дуоктара, фольклорист, литературовед.
- 1993 — Кулантай (Василий Протодьяконов) — саха сэбиэскэй суруйааччыта, уопсастыбаннай диэйэтэлэ.
- ↑ S.P. Limber, P. Cunningham, V. Florx, J. Ivey, M. Nation, S. Chai, and G. Melton, "Bullying among school children: Preliminary findings from a school-based intervention program," paper presented at the Fifth International Family Violence Research Conference, Durham, NH, June/July 1997.