Тохсунньу 5
күнэ-дьыла
Тохсунньу 5 диэн Григориан халандаарыгар сыл 5-с күнэ. Сыл бүтүө 360 күн (ордук хонуктаах сылга 361 күн) баар.
Бэлиэ күннэр
уларыт- Скаут аан дойдутааҕы күнэ. 1910 сыллаахтан бэлиэтэнэр. Бастакы скаут оҕолор лааҕырдара Англияҕа 1907 сыл сайыныгар аһыллыбыта. Арассыыйа импиэрийэтигэр 1909 сыллаахха баар буолбута. Ол эрээри 1924 сыллаахха бобуллубута. Кини үгэстэрин сорҕотун Пионер хамсааһына ылбыта. 1990 сыллаахха сөргүтүллүбүтэ
Ииндийэ — Гобинд Сингх гуру төрөөбүт күнэ
Беларусь — Социальнай көмүскэл үлэһиттэрин күнэ
Кытай, Харбин — Харбиннааҕы муус уонна хаар оҥоһуктар дойдулар ардыларынааҕы фестиваллара
АХШ — Көтөрдөр күннэрэ
Япония — Джома Синдзи. Камакура куоракка ыытыллар мацурилартан (бэстибээллэртэн) биирдэстэрэ. Куһаҕан тыыны куттууллар, оҕунан ытыалыыллар- Ороһооспо 12-с күнэ уонна түүнэ (арҕаа христианство)
Түбэлтэлэр
уларыт- 1477 — Нанси аттынааҕы кыргыһыы: Карл Хорсун Лотарингия герцогын Рене II кытта иирсээҥҥэ өлбүт; кэлин Бургундия Франция сорҕото буолбута.
- 1634 — Нам улууһугар 600-1000 саха боотура Өлүөнэ остуруогун төгүрүйээри тоҕуоруспуттарыгар атаман Иван Галкин 47 аттаах хаһааҕы кытары саба түспүт. Сахалар бастаан оҕунан ытыалыыллар, онтон үҥүүлээх уонна батыйалаах аттаах дьонунан сырыһыннаран кимэн киирэллэр. Манна 40-ча киһилэрин сүтэрэллэр. Бу сэриигэ Откурай диэн сахалар биир тойонноро ыараханнык бааһырар. Хаһаахтар аттарын барытын сүтэрэллэр, элбэх хаһаах ол иһигэр Иван Галкин бэйэтэ бааһыраллар. Кыргыһыы түмүгэр хаһаахтар остуруокка куоталлар. Сахалар остуруогу төгүрүйэллэр, уонна икки ый кэриҥэ кими да киллэрбэккэ да, таһаарбакка да сыталлар. Остуруокка сытар дьоҥҥо аччыктааһын буолар, бэринэллэрэ эбэтэр хоргуйан өлөллөрө аҕыйах хонук хаалбытын кэннэ олунньу бүтүүтүгэр сахалар тоҕо эрэ баран хаалаллар.
- 1762 — Дьиҥнээх Романовтар династиялара быстан Арассыыйа бүрүстүөлүгэр ньиэмэс принцэ Пётр III олорбут.
- 1875 — Парижка аатырбыт Гарнье операта аһыллыбыт.
- 1900 — Ирландия националистарын баһылыга Джон Эдвард Редмонд Британияны утары өрө турууга ыҥырбыт.
- 1905 — Арассыыйа-Дьоппуон сэриитин кэмигэр Порт-Артур көмүскээһинэ түмүктэммит. Кириэппэһи комендант генерал Анатолий Стессель дьоппуоннарга биэрбит.
- 1911 — хара тириилээхтэр кырдьаҕаһынан үһүс уонна саамай бөдөҥ холбоһуктара Каппа Альфа Пси Индиана университетыгар төрүттэммит.
- 1912 — РСДРП VI Бүтүн Арассыыйатааҕы кэмпириэнсийэтэ Прагаҕа аһыллыбыт. Бу кэмпириэнсийэ кэмигэр Владимир Ленин уонна кини диэки буолааччылар баартыйаттан хайдан, туспа бассабыык баартыйа буолбуттар.
- 1919 — Кыһыл Аармыйа Вильнюс куораты ылбыт.
- 1919 — Германияҕа Мюнхеҥҥа Ньиэмэс оробуочай баартыйата тэриллибит, кэлин бу баартыйа фашист баартыйата буолбута.
- 1926 — ВКП(б) Саха сиринээҕи обкомын бюрота "Балаҕаны хотонтон араарар туһунан" уураах таһаарбыт.
- 1967 — Дьааҥы оройуона икки оройуоҥҥа хайытыллыбыт: Үөһээ Дьааҥы (киинэ — Баатаҕай) уонна Усуйаана (киинэ — Депутатскай).
- 1991 — Грузия сэбилэниилээх күүстэрэ Соҕуруу Осетия киинигэр Цхинвалига киирбиттэр, Соҕуруу Осетия 1991–92 сс. сэриитэ саҕаламмыт.
Төрөөбүттэр
уларыт- 1837 — Василий Радлов — востоковед-тюрколог, академик, түүр тылын чинчийиитигэр саҥа хайысханы арыйан төрүттээччи, саха тылын бастакы историческай грамматикатын суруйбута биллэр.
- 1856 — Егор Николаев - Улахан Дьөгүөрдээн — XIX үйэ иккис аҥаарыгар биллибит киһи, Боотур Уус улууһун кулубата. Сахалар бэйэлэрин бэйэлэрэ салайыныыларын туруорсубут, Степной Думаны сөргүтэ сатаабыт, земство институутун Саха Сиригэр киллэриини туруорсубут, Саха сиригэр холуобунай көскө ыытыы суох буоларыгар кылаатын киллэрбит киһи. Саха уһулуччулаах киһитэ Күлүмнүүр учууталынан билинэр киһитэ.
- 1941 — Хаяо Миядзаки — дьоппуон аниме режиссёра, продюсер, сценарист, суруйааччы уонна мангака.
- 1946 — Надежда Николаева — учуонай, музыковед, хандьыдаакка диссертацията олоҥхоҕо уонна саха оператын олоҕуруутугар анаммыта.
- 1953 — Артур Васильев — саха живописеһа, саха норуодунай худуоһунньуга.
Өлбүттэр
уларыт- 2013 — Раиса Захарова (06.04.1954 төр.) — ырыаһыт, саха норуодунай артыыһа (2010), Горнай улууһун Ытык олохтооҕо.