Сыллар
1942 1943 1944 194519461947 1948 1949 1950
Уоннуу сыллар
1910-с 1920-с 1930-с1940-с1950-с 1960-с 1970-с
Үйэлэр
XIX үйэXX үйэXXI үйэ

1946 сыл.

Туох буолбута

уларыт

Тохсунньу

уларыт

Олунньу

уларыт
  • Олунньу — Гражданскай авиация Саха Сиринээҕи дьаһалтата тэриллибит.
  • Олунньу 1
    • Трюгве Ли ХНТ бастакы генеральнай сэкиритээрэ буолбут.
    • Венгрия өрөспүүбүлүкэ буолбут.
  • Олунньу 2 — Соҕуруу Сахалин уонна Курил арыылара ССРС састаабыгар киирэллэрин туһунан ыйаахха илии баттаммыт.
  • Олунньу 14Америкаҕа Пенсильвания университетыгар бастакы электроннай көмпүүтэр ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) көрдөрүллүбүт.
  • Олунньу 18Бомбей хомотугар Хоруол Ииндийэтээҕи флотун моряктара өрө турбуттар. Сотору кэминэн өрө туруу Британия Ииндийэтин атын сирдэринэн тарҕаммыта.

Кулун тутар

уларыт

Муус устар

уларыт

Ыам ыйа

уларыт
  • Ыам ыйын 4 — ВКП(б) киин кэмитиэтин политбюрота тас дойдулар айымньыларын таһаарар кинигэ кыһатын уонна тас дойду айымньыларын бибилэтиэкэлэрин төрүттүүргэ уураах таһаарбыт.
  • Ыам ыйын 25Иордания Англияттан тутулуга суох буолуутун туһунан биллэрбит.

Бэс ыйа

уларыт

От ыйа

уларыт
  • От ыйын 4 — Илиҥҥи Пруссия киин куоратын Кёнигсберг аата уларытыллан Калининград буолбут. Урукку олохтоохторун тобохторо — ньиэмэстэр уонна литовецтар — 1947 сыллаахха Германияҕа депортацияламмыттара, саҥа Калининград уобалаһыгар ССРС холкуостаахтарын илдьэн олохсуппуттара.

Атырдьах ыйа

уларыт

Балаҕан ыйа

уларыт
  • Балаҕан ыйын 15Болгария норуот өрөспүүбүлүкэтэ буоларын туһунан биллэрбит.
  • Балаҕан ыйын 19 — Сэбиэскэй бырабыыталыстыба холкуостар хамыыһыйаларын тэрийэн, бааһынайдар сэрии кэмигэр иҥэриммит холкуостар баайдарын-дуолларын төннөрүүнү саҕалаабыт.
  • Балаҕан ыйын 20Канны куоракка бастакы киинэ бэстибээлэ аһыллыбыт. Дьиҥэр сэрии иннинэ Венецияҕа (ол саҕана фашистар былаастарыгар олорбута) буолбут киинэ бэстибээлин утары "көҥүл аан дойду" бэстибээлин быһыытынан 1939 сыллаахха буоллуохтааҕа, ол эрээри сэрии саҕаланан хаалан тохтообута. Онон бастакы Каннскай бэстибээл сэттэ сыл хойутаан буолбута.

Алтынньы

уларыт
  • Алтынньы 2АХШ-га «Ыраах томтор» диэн бастакы «мыыла операта» жанрдаах сериал премьерата буолбут.
  • Алтынньы 22Германияҕа Сэбиэскэй Сойуус оккупациялыыр зонатыгар «Осоавиахим» диэн операция ыытыллыбыт. Хас эмэ тыһыынча техничэскэй специалист ССРС-ка үлэҕэ ыытыллыбыттар. Ити саҕана АХШ уонна Улуу Британия эмиэ ньиэмэс специалистарын бэйэлэригэр көһөрөн ылаллар этэ.
  • Алтынньы 24АХШ-ка Фау-2 ракета 105 км үрдүккэ күөрэйэн тахсыытыгар ракетаҕа олордуллубут фотокамера бастакынан Сири космостан хаартыскаҕа түһэрбит.

Сэтинньи

уларыт

Ахсынньы

уларыт
  • Ахсынньы 11ХНТ Оҕо пуондата эбэтэр ЮНИСЕФ — ыксаллаах быһыыга оҕо-аймаҕы көмүскүүр ХНТ анал тэрилтэтэ баар буолбут.
  • Ахсынньы 19 — Франция урукку колониятын Индокитайы бэйэтин былааһыгар төннөрөр сыаллаах сэрии саҕалаабыт. Аҕыс сыллаах босхолонуу сэриитин Хо Ши Мин баһылыктаах Вьетнам хомуньуустара уонна националистара ("Вьетминь" хамсааһын) кыайбыттара.
  • Ахсынньы 25 — ССРС-ка И. В. Курчатов салалтатынан Европаҕа бастакы ядернай реактор үлэтин саҕалаабыт.

Төрөөбүттэр

уларыт
  • Бэс ыйын 7Бүлүү куоратыгар Анатолий Алексеев — археолог, СГУ ректора, Гуманитарнай чинчийэр институт дириэктэрэ, устуоруйа билимин дуоктара. Бастакы диссэртээссийэтин Алын Өлүөхүмэ таас үйэтигэр көмүскээбитэ.
  • Бэс ыйын 15Демис Руссос (2015 өлб.), Греция ырыаһыта.
  • Бэс ыйын 29 — Иннокентий Голиков, физикаҕа уонна математикаҕа билим дуоктара, РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна, 1994-1996 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэххэ миниистирэ, СГУ педагогическай институтугар ректорынан өр сылларга үлэлээбитэ.

Өлбүттэр

уларыт
  • Сэтинньи 11Николай Бурденко (1876 төр.), хирург, сэбиэскэй нейрохирургияны төрүттээччи, ССРС Мэдиссиинэ билимнэрин акадьыамыйатын бастакы бэрэсидьиэнэ (1944—1946).
  1. Гавриил Иннокентьевич Адамов-Сайдам // Чурапчы – уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина. – Чурапчы, 2019 (Дьокуускай). – С. 35-38.