Олунньу 18

Олунньу 18 диэн Григориан халандаарыгар сыл 49-с күнэ. Сыл бүтүө 316 күн (ордук хонуктаах сылга 317 күн) баар.

Түбэлтэлэр

• 1904 — «Романовка» саҕаланыыта — 42 политическэй сыылынай Дьокуускайга икки этээстээх мас дьиэҕэ хатанан баран былааска көскө ыытыллыбыт дьон усулуобуйаларын тупсарыыны ирдиир ультиматум түһэрбиттэр. Кулун тутар ый саҕаланыытыгар бырачыастааччылар 57 буолбуттар (ол иһигэр сэттэ дьахтар). 4-с уонна 6-с чыыһылаларга ытыалаһыы түмүгэр икки өттүттэн өлүү тахсыбыт. Кулун тутар 7 күнүгэр бэриммиттэр. Бу түбэлтэ аан дойдуга иһиллибитэ.
• 1924 — Саха сиринээҕи Толоруулаах киин кэмитиэт (ЯЦИК) уурааҕынан Саха суругун-бичигин сүбэтэ үөскээбит. Сүбэ билимҥэ олоҕуран сахалыы транскрипцияны оҥоруунан дьарыктаммыт. Бэрэстээтэл — Исидор Барахов, сэкирэтээр — Алексей Бояров. Биир сылынан бу сүбэ ууратыллыбыт, кини аналлаах үлэтэ "Саха кэскилэ" уопсастыба тыл үөрэҕин сиэксийэтигэр көспүт.
• 1930 — Америка астронома Клайд Томбо Плутону булбут.
• 1931 — Саха АССР Совнаркома тыа хаһаайыстыбаны механизациялыыр туһунан уураах ылбыт.
• 1932 — Дьоппуон импиэрийэтэ хотугулуу-илин Кытайга Маньчжоу-го диэн судаарыстыба тэрийбит. Дойду баһылыгынан Кытай бүтэһик импэрээтэрин, маньчжур династиятын киһитин Пу Ини олордубуттар.
• 1946 — Бомбей хомотугар Хоруол Ииндийэтээҕи флотун моряктара өрө турбуттар. Сотору кэминэн өрө туруу Британия Ииндийэтин атын сирдэринэн тарҕаммыта.
• 1980 — Саха АССР Миниистирдэрин сэбиэтэ эбээн орфографиятын тупсарыллыбыт быраабылатын бигэргэппит (бу иннинээҕи эбээн алпабыыта 1979 сыллаахха ылыныллыбыт эбит).

Төрөөбүттэр

• 1884 — Алексей Широких — саха интэлигиэнэ уонна либэрээлэ, Күлүмнүүрү өйөөччү, Саха АССР юстициятын бастакы наркома, Саха АССР Толоруулаах киин кэмитиэтин (ЯЦИК) бэрэстээтэлин солбуйааччыта.
• 1912 — Алексей Леликов, 1965—1966 сыллардаахха Саха АССР Министирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
• 1927 — Нина Протопопова — суруналыыс, 50 сыл устата «Бэлэм буол» хаһыат тутаах эрэдээктэрэ, Дьокуускай куоратын (1996) уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык киһитэ (2008).
• 1928 — Виктор Петров — саха живописеһа, айар үлэтэ сүрүн тиэмэтэ — Саха Сирин айылҕата. Нам улууһун ытык киһитэ.
• 1928 — Милош Форман — чиэх уонна Америка киинэ режиссера уонна сценарииһэ, «Оскар» бириэмийэ икки төгүллээх лауреата.
• 1943 — Мария Николаева — Ньурба норуодунай тыйаатырын уонна Саха тыйаатырын артыыһа, тыйаатыр уонна киинэ артыыһа.

Өлбүттэр

• 1294 — Хубилай — Моҕуол импиэрийэтин Улуу хаана, Чыҥыс Хаан сиэнэ (Бөртөттөн кыра уолун Толуй уола). Бу хаан саҕана Моҕуол импиэрийэтэ муҥутуур улаата сылдьыбыта.
• 1405 — Тамерлан (Тимур) — Орто Азия сэрииһитэ, Орто Азия, Соҕуруу Азия, Арҕаа Азия дьылҕаларыгар улахан оруолу оонньообут, ил олохтообут киһи.
• 1546 — Мартин Лютер — ниэмэс христианство манааҕа уонна теолога (итэҕэли үөрэтээччи). Кинини Протестааннар Реформацияларын саҕалаабыт киһинэн ааҕаллар. Ол түмүгэр протестант сыаркаптара Рим Католик сыаркаптарыттан арахсыбыттара. Кини протестааннар бастакы сыаркаптарын - Лютеран таҥара дьиэтин олохтообута.
• 1564 — Микеландьело — Италия уруhуйдьута, скульптора, архитектора, бэйиэтэ уонна инженерэ.