1937

Туох буолбута

• тохсунньу 19 — Дьокуускайга Кульпросвет оскуоланы (билигин Култуура уонна ускуустуба кэллиэһэ) арыйар туһунан Наркомпрос бирикээһэ тахсыбыт.
• тохсунньу 20 — Франклин Рузвельт иккистээн АХШ президент болдьоҕор киириитэ.
• ыам ыйын 6 — Нью-Йорк таһыгар Лейкхорст куорат аттыгар ниэмэстэр «Гинденбург» дирижабллара сааххаллыыта.
• ыам ыйын 21 — «Северный полюс» диэн мууһунан уста сылдьар экспедиция үлэтин саҕалаата.
• бэс ыйын 11 — «Тухачевскай дьыалата» түмүктэммитэ. Буруйданааччылар: Советскай Союз маршала М. Н. Тухачевский, 1-кы рангалаах командарм, И. Э. Якир, 1-кы рангалаах командарм И. П. Уборевич, Р. П. Эйдеман, А. И. Корк, Б. П. Фельдман, В. М. Примаков уонна комкор В. К. Путна ытыллыыга быһаарыллыбыттар уонна бэс ыйын 12 күн түүнүгэр ытыллыбыттар. Интэн саҕалаан РККА кэккэтигэр улахан репрессиялар саҕаламмыттар.
• от ыйын 7 — Дьоппуон сэбэлэниилээх күүстэрэ Кытайга саба түспүттэр. Пекин уонна Тяньцзинь куораттары ылбыттар.
• балаҕан ыйын 23 — Архангельскай уонна Вологодскай уобаластар тэриллибиттэр.
• сэтинньи 5 — НКВД анал үс киһиллэх суутунан Владимир Амбарцумов иэрэй ытыллыбыт. Кэлин сибэтиэйдэр ааттарыгар киллэриллибит сибэтиэй өлүк Владимир Московскай (Амбарцумов).
• сэтинньи 18 — Коминтерн утары Үһүс рейх уонна Япония сүбэлэһиилэригэр Испания холбоспут.
• сэтинньи 25 — Ленинград уобалаһын анал үс киһиллэх НКВД суутунан нуучча биллиилээх философа уонна учуонайа, свящ. П. А. Флоренский, ытыллыыга ууруллубут. Ахсынньы 8 күнүгэр ытыллыбыт.
• ахсынньы 5 — Дьоппуоннар кытайдар киин куораттарын Нанкины былдьаабыттар..
• ахсынньы 20 — Степан Некрашевич ытыллыбыт (Сцяпан Некрашэвіч), Беларусь учуонайа -тыл үөрэхтээҕэ уонна общественнай үлэһит, белоруссия культуратын институтун тэрийээччитэ, (билигин — Белоруссия Национальнай Академията). 1957 сыллаахха реабилитацияламмыт.
• Джон В. Атанасов (John V. Atanasoff) Атанасов-Берри (АВС) компьютерынан үлэтин саҕалаабыт. Кэлин бастакы ааҕар-суоттуур массыынан биллибит.
• Жорж Бошам аан дойдуга бастакынан электрогитараны («хобордооҕу») патеннаабыт.

Төрөөбүттэр

Эбии маны көр.: Category:1937 сыллаахха төрөөбүттэр

• Михаил Петрович Алексеев — биллиилээх саха лингвиһа, филологическай наука хандьыдаата, араадьыйаҕа биэрии ааптара.
• Тохсунньу 2 — Вадим Григорьевич Кривошапкин, Россия наукатын үтүөлээх диэйэтэлэ, медицина доктора, Саха госуниверситетын бэрэпиэссэрэ төрөөбүт.
• Тохсунньу 6 — Роббек Василий Афанасьевич — Саха Өрөспүүбүлүкэтин наукатын Академиятын академика, филология билимин доктора.
• Тохсунньу 7 — Тобуков Павел Захарович — философия билимин кандидата.
• Олунньу 1 — Иванова-Унарова Зинаида Ивановна, СГУ профессора, Арассыыйа уонна СӨ искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ.
• Олунньу 17 — Степанова Евдокия Александровна — балет артыыһа, Саха АССР норуодунай артыыһа
• Кулун тутар 4 — Иванов Владимир Харлампьевич-Унаров, саха искусствоведа, наука кандидаата, Россия художниктарын сойууhун чилиэнэ
• Кулун тутар 22 — Анджело Бадаламенти, АХШ пианиһа уонна кинокомпозитора.
• Муус устар 12 — Игорь Волк, сэбиэскэй космонавт.
• Муус устар 22 — Джек Николсон, АХШ артыыһа, сценарист уонна режиссёр.
• Муус устар 28 — Саддам Хусейн, Ираак 1979—2003 сс. бэрэсидьиэнэ (2006 өлб.).
• Ыам ыйын 13 — Роджер Желязны, АХШ фантаст суруйааччыта.
• Ыам ыйын 30 — Шамшин Владислав Павлович, 1989 — 1990 сыллардаахха Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
• Бэс ыйын 11 — Михаил Михайлович Хатылаев, остуоруйа доктора, профессор
• Бэс ыйын 18 — Виталий Жолобов, сэбиэскэй космонавт.
• Бэс ыйын 23 — Мартти Ахтисаари, Финляндия 1994—2000 сс. бэрэсидьиэнэ
• Бэс ыйын 24 — Юрий Полежаев, гаазтар динамикаларын, теплообмен чинчийбит учуонай
• Бэс ыйын 25 — Альберт Филозов, тыйаатыр уонна киинэ артыыһа.
• Бэс ыйын 29 — Комраков Герман Никандрович, композитор, Саха АССР Үтүөлээх искусство диэйэтэлэ.
• От ыйын 11 — Хатылаев Михаил Михайлович, устуоруйа дуоктара, профессор.
• Атырдьах ыйын 18 — Роберт Редфорд, американский киноактёр и режиссёр.
• Балаҕан ыйын 11 — Томас Венцлова, Литва бэйиэтэ уонна литературоведа.
• Балаҕан ыйын 12 — Аммосова Лена Максимовна — химия билимин кандидата, М. К. Аммосов аатынан Благотворительнай Фонд тэрийэччитэ.
• Балаҕан ыйын 29 — Инга Андроникова, сэбиэскэй этнограф-цыганолог (1994 өлб.)
• Алтынньы 1 — Макаров Илья Гаврилович — история билимин кандидата,
• Алтынньы 28 — Рагозин Владимир Семенович — Социалистическай Үлэ Геройа.
• Сэтинньи 13 — Михаил Ефимович Николаев, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы бэрэсидьиэнэ (1992-2002). 2002 сылтан Россия Федерациятын Федеральнай мунньаҕын Федерация сүбэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта.
• Сэтинньи 18 — Крымскай Гермоген Филиппович, академик, 1988 - 1992 сыллардаахха Саха сиринээҕи Наука киинин Президиумун бэрэссэдээтэлэ.
• Сэтинньи 24 — Никола Георгиев, болгар литературоведа, культуролог.
• Сэтинньи 26 — Борис Борисович Егоров, ССРС бырааһа, космонавт (1994 өлб.).
• Ахсынньы 4 — Алексеев Эдуард Ефимович — этномузыковед, искусствоведение дуоктара
• Ахсынньы 10 — Сергей Аверинцев, нуучча филолог.
• Ахсынньы 12 — Алексеев Аркадий Михайлович - саха аатырбыт мелодиһа, ырыаһыт, общественнай деятель, спортсмен,

Өлбүттэр

Өссө маны көр.: Category:1937 сыллаахха өлбүттэр

• Дьяков Василий Владимирович (1897 - 1937), 1925 - 1926 сыллардаахха ВКП(б) Саха обкомын сэкрэтээрэ.
• Кулун тутар 15 — Говард Лавкрафт, Америка суруйааччыта.
• Кулун тутар 17 — Остен Чемберлен, Улуу Британия политига.
• Бэс ыйын 12 — Михаил Тухачевскай, Сэбиэттэр сэрии деятелэ.
• Бэс ыйын 19 — Джеймс Барри, Шотландия суруйааччыта, Питер Пэны төрүттээччи.
• От ыйын 11 — Джордж Гершвин, Америка композитора.
• Балаҕан ыйын 2 — Пьер де Кубертен, аныгылыы Олимп оонньууларын төрүттээччи.
• Алтынньы 8 — Полуян Ян Васильевич (1891—1937) — Саха сиригэр Конфедералистар бастаанньаларын хам баттааһыны салайбыт киһи
• Алтынньы 19 — Эрнст Резерфорд, Саҥа Зеландия физига, Нобель бириэмийэлээх.
• Сэтинньи 2 — Иохельсон Владимир Ильич (1855 - 1937), этнограф, народник, Саха сиригэр көскө олоро сылдьыбыт киһи.
• Сэтинньи 5 — Болеслав Лесьмян (Bolesław Leśmian), Польша поэта (төрөөбүт сыла 1877).
• Сэтинньи 5 — Владимир Московский (Амбарцумов), священномученик (төрөөбүт сыла 1892).
• Сэтинньи 9 — Рамсей Макдональд, Улуу Британия политига.
• Ахсынньы 4 — Иоасаф (Жевахов), Могилёв епискоба ытан өлөрүллүбүтэ, Нуучча Таҥаратын дьиэтигэр сибэтиэй.
• Ахсынньы 20 — Эрих Людендорф, немец генерала.
• Ахсынньы 21 — Фрэнк Келлог, Америка политига.
• Ахсынньы 28 — Морис Равель, Франция композитора.

Нобель бириэмийэтэ

• Физика — Клинтон Джозеф Дэвиссон и Джордж Томсон — «Эксперимиэннээн кристалларга электроннар дифракцияларын аспытын туһугар».
• Химия — Уолтер Норман Хоуорс «С битэмиини уонна углеводтары чинчийии туһугар». Пауль Каррер «Каротиноидтары уонна флавиннары, ону таһынан А уонна В битэмииннэри чинчийбитин туһугар₂».
• Медицина уонна физиология — Альберт Сент-Дьёрди «За открытия в области процессов биологического окисления, связанные в особенности с изучением витамина C и катализа фумаровой кислоты».
• Литература — Роже Мартен дю Гар «Киһини ойуулаан көрдөрүүгэ уус уран күүһүн уонна кырдьыгын туһугар уонна билиҥҥи аан дойду олоҕун сүрүн хайысхаларын көрдрүүтүн туһугар».
• Эйэ бириэмийэтэ — Роберт Сесил «Нациялар Лигаларыгар үтүөтүн туһугар».

Өссө маны көр

• 1937 сыл спортка
• 1937 сыл Арассыыйа устуоруйатыгар
• 1937 сыл Саха сирин устуоруйатыгар
• 1937 сыл киинэ устуоруйатыгар
• 1937 сыл тимир суол устуоруйатыгар
• 1937 сыл литератураҕа
• 1937 сыллаахха өлбүттэр