Саха АССР

Саха автономнай сэбиэскэй социалистическэй республиката — РСФСР иһигэр киирэр XX үйэҕэ баар буола сылдьыбыт судаарыстыбаннай тэриллии.

Сэбиэскэй историографияҕа 1922 сыллаахха муус устар 27 күнүгэр төрүттэммитинэн ааҕыллар. Илин Сибиир хоту өттугэр тайаан сытар, Өлүөнэ, Дьааҥы, Индигиир өрүстэр уонн Халыма алын сүүрүгэр баар сирдэри ылар эбит. Хоту өттүттэн Лаптевтар уонна Илин Сибиир муоралара сыталлар. Саха АССР-га Саҥа Сибиир арыылара эмиэ киирэллэр эбит. Иэнэ 3103,2 тыһ. км2. Олохтоохторун ахсаана 842 тыс. человек (1978 сыл тохсунньу 1 күнүгэр). САССР 32 оройуоннаах, 10 куораттаах, 59 куорат тииптээх бөһүөлэктээх эбит. Киин куората — Дьокуускай.

Судаарыстыбаннай тутула

Якутская АССР — социалистическое общенародное государство, автономная советская социалистическая республика. Действующая конституция принята на внеочередной 8-й сессии Верховного Совета Якутской АССР 9-го созыва 31 мая 1978. Высшие органы государственной власти — однопалатный Верховный Совет Якутской АССР, избираемый по избирательным округам с равной численностью населения, и его Президиум. Верховный Совет образует правительство республики — Совет Министров. Якутская АССР представлена в Совете Национальностей Верховного Совета СССР 11 депутатами. Местные органы государственной власти — районные, городские, поселковые и сельские (наслежные) Советы народных депутатов, избираемые населением на 2,5 года. Верховный Совет Якутской АССР избирает на 5 лет Верховный суд республики в составе 2 судебных коллегий (по уголовным и по гражданским делам) и Президиума Верховного суда. Прокурор Якутской АССР назначается Генеральным прокурором СССР на 5 лет.

Олохтоохторо

Өрөспүүбүлүкэҕэ 1970 сыллааҕы биэрэпиһинэн: 285,7 тыһ. сахалар, 314,3 тыһ. нууччалар, 20,3 украинетар, 9,1 эбэҥкилэр, 7,7 татаардар, 6,5 эбээннэр, 0,4 тыһ. юкагиирдар, чукчалар, белорустар уо.д.а. олорбуттар.

1939 сыллаахха САССР олохтоохторун ахсаана 413,8 тыһ. киһи эбит, 1959 — 487,3 тыһ. киһи, 1970 — 664,1 тыһ. киһи. Средняя плотность населения 0,3 человек на 1 км2, в северных районах республики около 1 человек на 100 км2. Куорат олохтоохторун ахсаана 1939 сыллаахха 27% (111,5 тыһ. киһи) буоллаҕына, 1978 сылга 65 бырыһыаҥҥа (550 тыһ. киһи) дылы улааппыт. Куораттара: Дьокуускай, Мирнэй, Нерюнгри, Алдан, Уөһээ Дьааҥы, Бүлүү, Ленскэй, Өлүөхүмэ, Орто Халыма, Томмот.

Туттуллубут литератуура

Улахан сэбиэскэй энциклопедия, 30 туомнаах.