Муус устар 5

Муус устар 5 диэн Григориан халандаарыгар сыл 95-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 96-c күнэ). Сыл бүтүө 270 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Аан дойдуга Миин күнэ бэлиэтэнэр.

• Ииндийэ Ииндийэ — Байҕал күнэ. 1919 сыллаахха SS Loyalt диэн Ииндийэ бэйэтэ бас билэр хараабыла бастакы рейсин оҥорбут.
• Малайзия Малайзия, Гонконг Гонконг, Макао Макао, Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ — Өлбүттэри ахтар күн
• Соҕуруу Кэриэйэ Соҕуруу Кэриэйэ — Мас олордор күн
• Босния уонна Герцеговина Босния уонна Герцеговина — Тутулуга суох буолуу күнэ
• Палестина Палестина — Оҕо көмүскэлин күнэ

Түбэлтэлэр

• 1242 — Мууска кыдыйсыы (Чудь күөлүгэр кыргыһыы). Александр Невскэй баһылыктаах Новгород уонна Владимир куораттар сэриилэрэ Ливон уордьанын рыцардарын кыайбыттар.
• 1453 — Туурак султаана Мехмед II Константинопольга сэриинэн тиийбит, ыам ыйын бүтүүтүгэр куораты ылбыт.
• 1812 — Арассыыйа уонна Швеция Францияны утары сөбүлэҥ түһэрсибиттэр.
• 1814 — Франция импэрээтэрэ Наполеон I союзниктар (Арассыыйа, Пруссия, Австрия уонна Британия) баһылаан олорор Парижтарын сэриилии бараары гыммытыгар генераллара сөбүлэспэтэхтэр. Онтон сылтаан ыраахтааҕы бөрүстүөлүттэн батыммыт.
• 1918 — Дьоппуон аармыйата хараабылларынан устан кэлэн Владивостокка түспүт.
• 1930 — ЯЦИК №23-дээх уурааҕынан Дьокуускайга орто анал техническэй үөрэх политехникума аһыллыбыт. Салаалара — индустриальнай, тыа хаһаайыстыбата, педагогика, медиссиинэ уонна кооперативнай. Сайын бу политехникум оннугар техникумнар ситимнэрин үоскэппиттэрэ, саҥа техникумнар ведомстволарга сыһыарыллыбыттара.
• 1933 — "Амма олоҕо" Амма улууһун хаһыатын бастакы нүөмэрэ тахсыбыт.
• 1941 — Германия уонна Италия сэриилэрэ Югославияҕа уонна Грецияҕа саба түспүттэр.
• 1945 — Сэбиэскэй Сойуус Японияны кытта 1941 сыллаахха кулун тутар 13 күнүгэр түһэрсибит саба түспэт туһунан сөбүлэҥин суох гыммыт (денонсация).
• 1945 — Ааллаах Үүнтэн сэриигэ ыҥырыллыбыт сержант Юрий Калашников Австрия киин куоратыттан Венаттан 10 км соҕуруулуу-арҕаа турар, Медлинг куораттан соҕуруу хайысхаҕа, пехота байыастарын кытта алта муостаны миинэлэртэн ыраастаабыта. Тус бэйэтэ 50-н тахса танканы эһэр миинэлэри уонна 15 атын миинэни уһулбута. Отделениетын салайан, гвардия сержана Калашников Гумпольдскирхен — Медлинг щоссеҕа алта, фугастарынан бөҕөргөтүллүбүт, баррикадалары көтүрэн, Австрия Медлинг куоратыгар биир бастакынан киирбиттэр. Бу хорсун быһыытын иһин Калашников бастакы Албан Аат уордьанынан наҕараадаламмыта. Сарсыныгар уонна биир нэдиэлэ иһигэр Вена куорат аттыгар өссө элбэх миинэлэри ыраастаан, уонна куоракка сэриилэһэн 3 өстөөҕү тус бэйэтэ өлөрөн иккис Албан Аат уордьанын ылбыта. Сэрии кэнниттэн 1949—1954 сс. Саха АССР Чульман бөһүөлэгэр милиция Тимптон оройуонун салаатын оперуполномоченнайынан үлэлээбитэ.
• 1946 — киирбиттэрэ биир сыл буолан баран сэбиэскэй аармыйа чаастара Дания Борнхольм арыытыттан тахсан биэрбиттэр.
• 1951 — Тымныы сэрии: Этель уонна Юлиус Розенбергтэри Сэбиэскэй Сойуус туһатыгар үспүйүөннээбиттэрин иһин АХШ суута өлөрөргө уураахтаабыт.
• 1961 — АХШ бэрэсидьиэнэ Кеннеди Куубаны утары байыаннай эпэрээһийэни көҥүллээбит.
• 1971 — Михаил Сергеев (06.10.1926 төр.), «Якуттяжстрой» тутуу управлениетын 1 №-дээх СУ слесардарын биригэдьиирэ Социалистыы Үлэ Дьоруойа буолбут.
• 1976 — Чжоу Эньлай диэн тохсунньуга өлбүт Кытай бэлиитигин кэриэстээн Тяньанмынь диэн Пекин киин болуоссатыгар 2 мөлүйүөн кэриҥэ киһи тахсыбыт. Митинг кэмигэр Кытай салалтатын, Мао Цзедуну утары лозуннар этиллибиттэр.
• 1977 — бастакы ВАЗ-2121 «Нива» массыына тахсыбыт.
• 1980 — ССРС уонна Афганистан сэбиэскэй сэбилэниилээх күүстэр Афганистааҥҥа киирэллэрин туһунан сөбүлэҥ түһэрсибиттэр.
• 1991 — РСФСР Үрдүкү сэбиэтэ Борис Ельциҥҥэ чрезвычайнай боломуочуйа биэрбит.
• 2017 — Чурапчы улууһун Кытаанах нэһилиэгэр, Көчүктэй алааска биллиилээх тюрколог, РСФСР наукатын үтүөлээх диэйэтэлэ, тыл үөрэҕин билимин дуоктара Евдокия Коркинаҕа мэҥэ таас ууруллубут.

Төрөөбүттэр

• 1955 — мангака Акира Торияма, Японияҕа Айти префектураҕа.
• 1955 — Пермь куоракка Вячеслав Горе́лов – нуучча түмэт урбаанньыта, “Фермердэр оскуолалара” эрэгийиэннээҕи уопсастыбаннай тэрилтэ төрүттээччитэ.
• 1962 — Кирсан Илюмжинов, Калмыкия бэрэсидьиэнэ (1995—2010), ФИДЕ бэрэсидьиэнэ (1995—2018).

Өлбүттэр

• 1975 — Чан Кайши (1887 төр.), Кытай байыаннай уонна судаарыстыбаннай диэйэтэлэ.
• 2005 — Сол Беллоу (төрүүрүгэр Соломон Белоус; 1915 төр.), АХШ суруйааччыта, Нобель бириэмиэйтин лауреата (1976).