1812
| Сыллар |
|---|
| 1808 1809 1810 1811 — 1812 — 1813 1814 1815 1816 |
| Уоннуу сыллар |
| 1780-с 1790-с 1800-с — 1810-с — 1820-с 1830-с 1840-с |
| Үйэлэр |
| XVIII үйэ — XIX үйэ — XX үйэ |
Туох буолбута Уларыт
Кулун тутар Уларыт
- Кулун тутар 15 — Калифорнияҕа бастакы нуучча сэлиэнньэтэ олохтоммут — Росс холуонньа. Бу Америкаҕа Форт Росс диэн аатынан биллэр сэлиэнньэҕэ 1812 сылтан 1841 сыллаахха диэри элбэх саха олорбута, үлэлээбитэ.
Балаҕан ыйа Уларыт
Алтынньы Уларыт
- Алтынньы 19 — Наполеон Улуу Аармыйата Москубаттан тахсан төттөрү чугуйуутун саҕалаабыт. Маҥнай утаа бэрээдэктээхтик чугуйан испит французтар сотору кэминэн аһыыр астара бүтэн барбыт, аармыйа ыһыллан үмүөрүспүт көй дьоҥҥо кубулуйбут.
Сэтинньи Уларыт
- Сэтинньи 14 — Смолиани аттыгар кыргыһыыга (сэтинньи 13-14 кк.) Петр Витгенштейн хамаандалаах нуучча сэриитэ Франция Клод Виктор уонна Николас Удино маршаллар хамаандалаах сэриилэрин үлтүрүппүт. Бу кыргыһыы французтар нууччалары тохтото сатаабыт тиһэх бөдөҥ кыргыһыылара этэ. Бу иннинэ манна, Двина өрүскэ, французтар иккитэ кыайтарбыттара: Полоцкайдааҕы иккис кыргыһыыга (алтынньы 18-20 күннэрэ) уонна Часники аттынааҕы кыргыһыыга (алтынньы 31 күнүгэр).
- Сэтинньи 26 — Березина диэн өрүс таһыгар нуучча сэриитэ Арассыыйаттан тэскилээн иһэр французтары кыргыбыт. Өрүһү туорааһыҥҥа французтар өттүлэриттэн элбэх көннөрү, саллаат буолбатах дьон, дьахталлар уонна оҕолор өлбүттэрэ.
Ахсынньы Уларыт
- Ахсынньы 5 — Наполеон Парижка переворот буолаары гыммытын истэн, Арассыыйаҕа кыайтарбыт аармыйатын быраҕан дойдутугар айаннаабыт.
Төрөөбүттэр Уларыт
- Олунньу 7 — Чарлз Дикенс — Англия биллиилээх суруйааччыта. Тыыннаах эрдэҕинэ ааҥыл тыллаах суруйааччылартан саамай ааҕыллар суруйааччы буолбута.