1961 сыл

1961 сыл.

Туох буолбута

Чопчуланыахтаах

• Литературовед Арфо Петросян "Споры о наследстве" диэн Москубаҕа тахсар "Знамя" сурунаалга ыстатыйатыгар Георгий Башарин "О трех реалистах-просветителях" үлэтин хайҕаабыт, литэрэтиирэ нэһилиэстибэтин тула туһата суох мөккүөрү тохтотон, ол нэһилиэстибэни чинчийэр уолдьаста диэбит. Бу ыстатыйаттан эр ылан Амма Аччыгыйа, Күннүк Уурастыырап уонна Иннокентий Эртюков Петросяҥҥа уонна сурунаал тутаах эрэдээктэригэр В. Кожевниковка сурук суруйбуттар, онно саха литэрэтиирэтин кылаассыктарын ааххайбат буолуу литэрэтиирэ сайдыытын атахтыырын эппиттэр. Ол эрээри утарылаһааччылар уурайбатахтара, Саха сиринээҕи обкуом "По ленинскому пути" диэн сурунаал балаҕан ыйынааҕы нүөмэригэр Аветисян ыстатыйатын научнай сыаннаһын саарбахтыыр ыстатыйаны таһаарбыттара.

Тохсунньу

• Тохсунньу 10 — Михаил Еремисов — сүүрүүк спортсмен, супермарафонец. Биир сууккалаах сүүрүүгэ уонна 100 км дистанцияҕа Арассыыйа элбэх төгүллээх призера. Биир сууккалаах сүүрүүгэ 264 км 400 м көрдөрөн СӨ рекордун олохтообута. СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Үөһээ Бүлүү улууһун, Далыр нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина.
• Тохсунньу 17 — Конго урукку премьер-миниистирин Лумумбаны өлөрбүттэр, бу быһылааҥҥа Бельгия уонна АХШ кыттыбыттарын туһунан чахчылар көстүбүттэрэ.
• Тохсунньу 20 — Джон Кеннеди Америка Холбоһуктаах Штааттарын 35-с бэрэсидьиэнинэн буолбут. Кини бу солоҕо саамай эдэр киһи (43 саастаах) уонна бастакы католик этэ.

Муус устар

• Муус устар 1 — РСФСР Педагогика билимигэр акадьыамыйатын Төрүт оскуолаларын чинчийэр институтун Саха сиринээҕи филиала аһыллыбыт. Кэлин бу тэрилтэҕэ олоҕуран СӨ Төрүт оскуолаларын института тэриллибитэ.
• Муус устар 12 — Юрий Гагарин аан дойдуга бастакынан космоска көппүт.
• Муус устар 26 — «Саха тылын орфографиятын быраабылаларын» бырайыага «Социалистическая Якутия» хаһыакка бэчээттэммит.

Кулун тутар

• Кулун тутар 9 — Далай Лаама Тибиэт тутулуга суох буолуутун сөргүтэр туһунан ХНТ-га ыҥырыы оҥорбут.

Алтынньы

• Алтынньы 17 — ССКП XXII сийиэһигэр 1980 сылга диэри ССРС-ка хомуньуустуу уопсастыбаны тутар туһунан сорук туруоруллубут. Хрущев дакылаатыгар Сталин буруйун туһунан эмиэ этиммит, бу кэнниттэн Сталин өлүгүн мавзолейтан таһаарбыттара, дойдуга Сталин аатынан урукку сылларга ааттаммыт нэһилиэнньэлээх пууннартан, уулуссалартан, тэрилтэлэртэн кини аатын суох гыммыттара.
• Алтынньы 30 — Аан дойду устуоруйатыгар саамай сүүнэ кыахтаах бомбаны ССРС дэлби тэптэрбит. 58-мегатонналаах водороднай бомба («Царь-бомба») Саҥа Сир арыытыгар дэлби тэптэриллибит. Санаттахха ол арыыга уруккуттан олохтоох дьураак (ненец) омуктары күүс өттүнэн көһөрөн кэбиспиттэрэ, билигин да төннө сатыыллар.
• Алтынньы 31 — Иосиф Сталин өлүгэ Кыһыл болуоссакка баар мавзолейтан таһаарыллыбыт уонна Кириэмил эркинин анныгар көмүллүбүт. Бу саҕана Сталиҥҥа сүгүрүйүүнү утары үлэ барбыта: Сталинград Волгоград буолбута, Сталинабад — Душанбе, дойду үрдүнэн Сталин мэҥэ таастарын көтүрбүттэрэ.

Сэтинньи

• Сэтинньи 8 — "Көрдөөхтөр уонна булугас өйдөөхтөр кулууптара" — КВН («Клуб весёлых и находчивых») программа аан бастаан эпииргэ тахсыбыт.
• Сэтинньи 10 — Сталинград аата уларыйан Волгоград буолбут. Бу саҕана Сталиҥҥа сүгүрүйүүнү утары үлэ барбыта.

Ахсынньы

• Ахсынньы 2 — Кууба баһылыга Фидель Кастро бэйэтин марксист-ленинец диэн ааттаммыт уонна Кууба хомуньууһуму ылынарын биллэрбит.

Төрөөбүттэр

• Нельбисова Галина Васильевна — суруналыыс.
• Тохсунньу 10 — Еремисов Михаил Николаевич - сүүрүк-спортсмен, марафонец.
• Олунньу 23 — Лукина Марианна Михайловна - саха живописеһа
• Муус устар 6 — Никитина Саргылана Егоровна — история билимин кандидата
• Муус устар 19 — Попова Алла Афанасьевна - биллиилээх сири олохтооччу.
• Ыам ыйын 9 — Романова Екатерина Назаровна — саха итэҕэлин, сиэрин-туомун үөрэтэр чинчийээччи, история билимин доктора
• Ыам ыйын 15 — Васильев Юрий Алексеевич (Бахлай) - Чолбон рок-бөлөх кыттыылааҕа.
• Ахсынньы 7 — Стручкова Ольга Аполлоновна - СӨ үтүөлээх үлэһитэ, СӨ култууратын туйгуна
• Ахсынньы 17 — Скрыбыкина Людмила Николаевна - филологическай билим кандидата
• Ахсынньы 19 — Хатылаев Герман Васильевич — саха ырыаһыта.

Өлбүттэр

• Тохсунньу 4 — Эрвин Шрёдингер — Австрия физигэ, квантовай механика төрүттээччитэ. 1933 сыл физикаҕа Нобель бириэмийэтин ылбыта.
• Тохсунньу 8 — Яшар Догу — туурак тустууга, аан дойду, Европа уонна Олимпиада чөмпүйүөнэ. Омугунан убых.

• От ыйын 2 — Эрнест Хемингуэй, америка суруйааччыта, Нобель бириэмийэтин 1954 сыллааҕы литератураҕа лауреата.