Алтынньы 17

Алтынньы 17 диэн Григориан халандаарыгар сыл 290-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 291-c күнэ). Сыл бүтүө 75 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• ХНТ ХНТ — Быстар дьадайыыны утар охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ
• Аргентина Аргентина — Бэриниилээх буолуу күнэ (исп. Día de la lealtad). 1945 сыллаахха 300 тыһыынча киһи Пласа-де-Майо болуоссакка тахсан Хуан Доминго Перон диэн хаайыыга сытар урукку вице-бэрэсидьиэни босхолуурга модьуйбут
• Гаити Гаити — Дессалин күнэ. Жан-Жак Дессалин (1758—1806) — Гаити тутулуга суох судаарыстыбатын олохтооччу, наассыйа дьоруойа
• Ииндийэ Ииндийэ — Сыыппара уопсастыбатын күнэ
• Таиланд Таиланд — Полиция күнэ

Түбэлтэлэр

• 1740 — Витус Беринг салалталаах Иккис Камчаатка эспэдииссийэтин кыттыылаахтара Камчаткатааҕы Петропавловскай куораты олохтоообуттар.
• 1855 — Англия айааччыта Генри Бессемер ыстаалы уһаарыы ньыматын патеннаабыт. Бессемер ньымата, ону кытары эмиэ бу саҕана айыллыбыт Мартен ньымата ыстаал уһаарыытын быдан чэпчэппиттэрэ. Ыстаал киэҥник туттуллар кыахтаммыта, чуолаан тимир суол тутуутугар.
• 1925 — Николай Неустроев «Куһаҕан тыын» комедиятын премьератын күнэ Саха тыйаатырын төрөөбүт күнүнэн ааҕыллар.
• 1933 — Альберт Эйнштейн АХШ-га нацистыы Германияттан күрээн тиийбит.
• 1938 — Сэбиэскэй Сойууска «Бойобуой өҥөлөрүн иһин» мэтээл олохтоммут. Бу мэтээлинэн уопсайа 5 210 078 киһи наҕараадаламмыта.
• 1944 — Аан дойду иккис сэриитэ: Лейте хомо иһин кыргыһыы саҕаламмыт, Филиппиннары дьоппуоннартан босхолооһун бастакы түһүмэҕэ, сыл бүтүөр диэри буолбута.
• 1959 — Соҕуруу Африкатааҕы «Де Бирс» хампаанньа бастакы искусственнай алмаас оҥорбутун туһунан биллэрбит.
• 1961 — ССКП XXII сийиэһигэр 1980 сылга диэри ССРС-ка хомуньуустуу уопсастыбаны тутар туһунан сорук туруоруллубут.
• 1973 — ОПЕК холбоһугар киирэр араб дойдулара Израили сэриитигэр өйөөбүт дойдуларга ньиэп эмбарготын биллэрбиттэр. Бастатан туран АХШ-ка уонна кини Арҕаа Европатааҕы кыттыгастарыгар ньиэп атыыламмат буолбут. Ньиэп сыаната түөрт төгүл үрдээбит, онтон сылтаан экэнэмиэкэ кириисиһэ тоҕо тардыллыбыт. Бу ньиэп кириисиһин түмүгэр бензини кэмчилиир Дьоппуон массыыналара тарҕаммыттара, ССРС тас дойдуларга ньиэп атыылыыра кэҥээбитэ, энергетикаҕа саҥа технологиялар киириилэрэ түргэтээбитэ, холобура Франция сүрүннээн атомнай электростанцияларга көспүтэ.
• 1979 — Ийэ Терезаҕа Нобель Эйэ бириэмийэтин анаабыттар.
• 1985 — IBM көмпүүтэрдэргэ аналлаах бастакы 32-разрядтаах процессор тахсыбыт — Intel 80386.
• 1990 — Григорий Явлинскай РСФСР миниистирдэрин сэбиэтин солбуйааччы бэрэстээтэлин дуоһунаһыттан уурайбыт.
• 2003 — Тайвааҥҥа Тайпэй 101 диэн 101 мэндиэмэннээх, 509,2 м үрдүктээх небоскреб тутуллубут. 2010 сыллаахха Дубайга Бурдж Халифа тутуллуор диэри Тайпэй 101 аан дойдуга саамай үрдүк дьиэ этэ.

Төрөөбүттэр

• 1914 — Дмитрий Ильин — саха биллиилээх муосчута, ССРС худуоһунньуктарын холбоһугун чилиэнэ.
• 1931 — Москуба уобалаһыгар Анатолий Приставкин (11.07.2008 өлб.) — суруйааччы, суруналыыс, түмэт дьайыксыт.
• 1940 — Андрей Кривошапкин — эбээн бас-көс суруйааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин народнай суруйааччыта. Эбээн омугун, өрөспүүбүлүкэ биллиилээх түмэт уонна судаарыстыба диэйэтэлэ, Ил Түмэн I, II, III, IV ыҥырыыларын дьокутаата, Эбээн-Бытантай улууһун, Кэбээйи улууһун, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык Киһитэ.
• 1972 — Эминем — АХШ рэпера, артыыс уонна продюсер. «Грэмми» бириэмийэ 11 төгүллээх хаһаайына.

Өлбүттэр

• 1740 — Анна Иоанновна (1693 төр.), Романовтар династияларыттан Арассыыйа импэрээтэрэ (1730 сылтан), Бүөтүр I бииргэ төрөөбүт убайын кыыһа.
• 1989 — Вениамин Миронов (1934 төр.) — Өлүөхүмэ Бастакы Нөөрүктээйититтэн төрүттээх суруналыыс, хоһоонньут.