Олунньу 23

Олунньу 23 диэн Григориан халандаарыгар сыл 54-с күнэ. Сыл бүтүө 311 күн (ордук хонуктаах сылга 312 күн) баар.

Бэлиэ күннэр

• Япония Япония — Нарухито импэрээтэр төрөөбүт күнэ
• Гайана Гайана — Машрамани (Өрөспүүбүлүкэ күнэ). 1970 сыллаахха дойду бу күн өрөспүүбүлүкэ буолбут
• Бруней Бруней — Дойду күнэ
• Урукку ССРС ССРС — Сэбиэскэй Аармыйа уонна Байҕал Байыаннай Флотун күнэ, билигин бу дойдуларга атын аатынан бэлиэтэнэр:
  • Арассыыйа Арассыыйа — Аҕа дойду көмүскээччитин күнэ
  • Беларусь Беларусь — Аҕа дойду көмүскээччитин уонна сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
  • Кыргыстаан Кыргыстаан, Таджикистан Таджикистан — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ

Түбэлтэлэр

• 303 — Рим импэрээтэрэ Диоклетиан Никомедияҕа баар христианнар таҥараларын дьиэтин урусхаллыырга бирикээстээбит, 8 сыллаах Диоклетиан сойуолаһыыта саҕаламмыт.
• 532 — Византия импэрээтэрэ Юстиниан I Константинопольга саҥа православнай базиликаны — Айя-София собуорун — тутарга дьаһайбыт. Тутуу 5 сылтан ордук барбыт. Бу собуор билигин да Истанбулга баар, мэчиэт буолан турар.
• 628 — Ираан Сасанидтартан сылдьар бүтэһик шааҕа Хосров II бөрүстүөлтэн түҥнэһиллибит.
• 705 — У Цзэтянь импэрээтэр дьахтар бөрүстүөлтэн батыммыт, онон Тан династия сөргүтүллүбүт.
• 1455 — Гутенберг Библията бэчээттэммит күнүнэн ааҕыллар. Бу арҕаа дойдуларга таҥыллар бичигинэн бэчээттэммит бастакы кинигэ этэ.
• 1898 — Эмиль Золя Франция салалтатын антисемитизмҥа буруйдаан аатырбыт J'Accuse…! («Буруйдуубун...!») суругун суруйбутун иһин хаайыыга быраҕыллыбыт.
• 1905 — Чикаго куоракка (АХШ) юрист Поль Перси Харрис бастакы Ротари кулуубун олохтообут.
• 1925 — Кыыс сулуута көннөрү быраап (обычное право) института буоларын быһыытынан Саха сиринээҕи Толоруулаах киин кэмитиэт (ЯЦИК) "Саха АССР-га кыыс сулуутун (кийиит төлөбүрүн) бобор туһунан" уураах таһаарбыт.
• 1926 — Дьокуускайга Саха национальнай байыаннай оскуолата (ЯНВШ) аһыллыбыт. Бу Былатыан Ойуунускай көҕүлээһининэн тэриллибит оскуола алын сүһүөх хамандыырдары 1927 сылтан 1941 сыллаахха диэри бэлэмнээн таһаартаабыта.
• 1941 — Гленн Т. Сиборг аан бастаан Плутоний элэмиэни ылбыт.
• 1943 — Новгород уобалаһыгар баар Ильмень күөлүн мууһунан кимэн киирэн испит 19-с хайыһар биригээдэтэ ньиэмэс авиациятын күүстээх саба түһүүтүгэр түбэспит. Биир күн иһигэр биригээдэ киһитин 30%-ын сүтэрбит. Манна элбэх саха буойуна фроҥҥа саҥа кэлэн бастакы кыргыһыыларыгар охтубуттара. Ол да буоллар, икки күнүнэн, олунньу 25 күнүгэр, 19-с бригада атын хайысханнан кимэн киириигэ бастакытын ситиһиилэммитэ биллэр.
• 1944 — Сэбиэскэй Сойуус 500 тыһыынча чэчиэн уонна ингуш дьонун дойдуларыттан Хотугу Кавказтан Орто Азияҕа депортациялаан саҕалаабыт. Чечен-Ингуш АССР эһиллибит.
• 1945 — Аан дойду иккис сэриитэ:
  • Филипиин киин куоратын Маниланы холбоһуктаах Филипиин уонна АХШ сэриилэрэ босхолообуттар.
  • Сэбиэскэй уонна Польша сэриилэрэ Познань куораты босхолообуттар. Ньиэмэс гарнизона бэриммит.
  • Пфорцхайм диэн ньиэмэс куоратын Британия 379 бомбардировщига урусхаллаабыт.
• 1947 — Стандартизацияҕа дойдулар ардыларынааҕы тэрилтэ (ISO) төрүттэммит.
• 1991 — ССРС ЮНЕСКО дьыалаларыгар хамыыһыйатын бэрэстээтэлин Роза Отунбаевалыын кэпсэтэн Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Саха ССР ЮНЕСКО дьыалаларыгар национальнай кэмитиэтэ тэриллибит: тэрийэр сиэссийэ ыытыллыбыт, Михаил Николаев бэрэстээтэлинэн талыллыбыт. Ыам ыйыгар Андрей Борисов салайааччылаах өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэтэ Парижка ЮЕНСКО штаб-квартиратыгар сылдьыбыта, баһылыгын Федерико Майордуун көрсүбүтэ. Мантан ыла өрөспүүбүлүкэ култуураҕа бөдөҥ тэрээһиннэрэ ЮНЕСКО эгидатынан ыытыллар буолбуттара.
• 1999 — Туурсуйаҕа куурд өрө турааччыларын баһылыга Абдулла Оджалан таҥнарыахсытынан биллэриллибит.
• 2018 — Берлиннээҕи киинэ бэстибээлигэр "Ага" диэн сахалыы киинэ премьерата буолбут. Режиссер — Милко Лазаров (Болгария).

Төрөөбүттэр

• 1874 — Константин Пятс — Эстония бастакы бэрэсидьиэнэ.
• 1889 — Виктор Флеминг — Оскар кыайыылаах АХШ киинэ режиссера уонна продюсера. Кини ордук аатырбыт киинэлэрэ The Wizard of Oz (1939) уонна Gone with the Wind (1939).
• 1910 — Авксентий Мординов — сахаттан бастакы бөлүһүөк-учуонай; философия билимин дуоктара, профессор, Арассыыйа билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
• 1924 — Петр Токарев — СГУ байыаннай кафедратын үлэһитэ, ССКП устуоруйатын кафедратын доцена, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. «Хотугу сулус» уордьан кавалера, устуоруйа билимин хандьыдаата.
• 1924 — Тамара Апросимова — 1973-1993 сылларга Муоматааҕы норуот тыйаатырын режиссера, ол иннинэ Булуҥ улууһугар Күһүүрдээҕи норуот тыйаатырын режиссера, РСФСР уонна Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
• 1932 — Прокопий Такыров — 1975-1987 сылларга Эдьигээн оройуоннааҕы сэбиэтин толорор кэмитиэтин бэрэстээтэлэ (улуус баһылыга), 1967-1971 сылларга Бүлүү улууһун "Мастаах" сопхуос дириэктэрэ,
• 1944 — Семен Попов - Сэмэн Тумат — бэйиэт, суруйааччы, литэрэтиирэни ырытааччы. Саха норуодунай суруйааччыта (2014).
• 1960 — Нарухито — Дьоппуон импэрээтэрэ.
• 1961 — Марианна Лукина — саха живописеһа.

Өлбүттэр

• 1943 — Минигали Шаймуратов — сэбиэскэй военачальник, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа, башкиир омугун дьоруойа.
• 1967 — Алексей Черканов — шахтер, Социалистыы Үлэ Дьоруойа (1957), Бүлүү улууһун Ытык олохтооҕо.