Мординов Авксентий Егорович
Мординов Авксентий Егорович (10(23)02.1910 — 01.11.1993) — сахаттан бастакы бөлүһүөк-учуонай; философскай билимин доктора, профессор, Россия билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
Олоҕун олуктара
уларытТаатта улууһун Уус-Амма нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1930 сыллаахха Дьокуускайдааҕы Пед.техникуму бүтэрэн баран Москватааҕы философия, литература уонна история институтугар туттарсан киирэр, 1934 сыллаахха ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрэр. Бу кэмтэн ыла үрдүк үөрэх кыһатыгар философияны үөрэппитэ, 1936 сылтан — Дьокуускайдааҕы пед.институт философия кафедратын сэбиэдиссэйэ, ону таһынан Тыл, литэрэтиирэ, устуоруйа чинчийэр институтугар 1936-38 сс. учуонай сэкиритээрдээбит. 1956 сылтан — Саха государственнай университетын философия кафедратын сэбиэдиссэйэ.
Кандидатскай диссертацията — «Диктатура пролетариата и национальная культура» (1940). Докторскай диссертацията — «Социалистическое содержание и национальная форма советской культуры народов СССР» (1954). Авксентий Егорович нация уонна культура теориятын проблематыгар үгүс научнай үлэлээх, үйэтин тухары норуоттар доҕордоһууларын тутуһара, онон, интернационализмы сайыннарыыга, чинчийиигэ улахан кылааты киллэрбит киһи. Республикаҕа үрдүк үөрэҕи тэрийээччилэртэн биирдэстэрэ, Саха государственнай университетын бастакы ректора.
Кини этэринэн, хас биирдии омук (норуот) хайаан да эпическэй сайдыы түһүмэҕин ааһар, ол иһигэр критическэй түһүмэҕи, барҕарыыны ааһар. Ити киһи, личность төрүүрүгэр ханыы. Бу — омук бэйэтин ийэ өйө тиллэн эрэрин сибикитэ. Саха героическай эпоһа — олоҥхо маннык усулуобуйаҕа айыллыбыта. Олоҥхо тыына — диэн киһи чөлүгэр түһэр, туругурар туһугар мөккүһүүтэ.
Тылга сыһыаннаах үлэтэ
уларыт1950 сыллаахха "Вопросы философии" диэн ССРС Билимин Акадьыамыйатын бүтүн сойуустааҕы сурунаалын үһүс нүөмэригэр "О развитии языков социалистических наций" диэн ыстатыйа таһааттарбыт. 1951 сыллаахха муус устарга тахсыбыт "Большевик" диэн ВКП(б) бүтүн сойуустаҕы билимин сурунаалын 8 нүөмэригэр тылга сыһыаннаах "Некоторые вопросы развития младописьменных языков народов СССР" диэн ыстатыйаны Г. Санжеев диэн киһилиин таһаартарбыт. Бу икки ыстатыйаҕа атын омук тылыттан киирии тыллар суруллуулара хайдах буолуохтааҕар бэйэтин санаатын эппит.
Аатын үйэтитии
уларыт- М. К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет бастыҥ студеннарыгар кини аатынан стипендия олохтоммут[1]
Сигэлэр
уларыт- Биобиблиографический справочник Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 4 күнүгэр.