1954
Сыллар |
---|
1950 1951 1952 1953 — 1954 — 1955 1956 1957 1958 |
Уоннуу сыллар |
1920-с 1930-с 1940-с — 1950-с — 1960-с 1970-с 1980-с |
Үйэлэр |
XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1954 сыл.
Туох буолбута
уларыт- Үөһээ Халыма улууһа улууһа төрүттэмит
Тохсунньу
уларыт- Тохсунньу 7 — Джорджтауннааҕы IBM эспэримиэнэ: Нью-Йорка IBM хонтуоратыгар массыына тылбааһын аан бастаан дьоҥҥо көрдөрбүттэр.
Олунньу
уларыт- Олунньу 19 — ССРС салалтата Кырыым уобалаһын РСФСР-тан в Украина ССР-гар биэрбит.
Муус устар
уларыт- Муус устар 12 — Мария Нартахованы Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн талбыттар. Бу дуоһунаска 9 сыл, 1963 сыллаахха биэнсийэҕэ барыар дылы үлэлээбитэ.
- Муус устар 21
- Муус устар 26 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтэ Кырыым уобалаһын РСФСР састаабыттан таһаарбыт уонна Украина ССР састаабыгар киллэрбит, ол туһунан ССРС конституциятыгар уларытыылары оҥорбут.
- Муус устар 30 — Орто Халыма оройуонуттан араарыллан Зырянка кииннээх Үөһээ Халыма оройуона төрүттэммит.
Ыам ыйа
уларыт- Ыам ыйын 5 — байыаннайдар өрө турууларын түмүгэр Парагвайга былааска Альфредо Стресснер кэлбит.
- Ыам ыйын 14 — Гаага куоракка ХНТ-га киирэр дойдулар «Сэбилэниилээх иирсээн кэмигэр култуура сыаннастарын көмүскүүр Гаагатааҕы конвенция» ылыммыттар.
- Ыам ыйын 17 — АХШ Үрдүкү Суута оскуолаҕа расанан сегрегацияны (ол аата араарыыны) боппут. Бу иннинэ хара тириилээх үөрэнээччилэр туспа үөрэнэллэрэ.
Бэс ыйа
уларыт- Бэс ыйын 15 — УЕФА олохтоммут.
- Бэс ыйын 26 — Калуга уобалаһын Обнинскай бөһүөлэгэр (билигин куорат) аан дойдуга бастакы атомнай электростанцианы үлэлэппиттэр.
- Бэс ыйын 27 — Обнинскай куоракка, Москубаттан чугас Обнинскайдааҕы атомнай станция аһыллыбыт, Сэбиэскэй Сойуус бастакы атомнай станцията.
От ыйа
уларыт- От ыйын 21 — Бастакы Индокитай сэриитин түмүктүүр Женеватааҕы кэмпириэнсийэҕэ Вьетнамы икки аҥы араарбыттар — Хоту уонна Соҕуруу.
Сэтинньи
уларыт- Сэтинньи 1 — ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтэ Үөһээ Бүлүүгэ Нам нэһилиэгэр механизаатардары үөрэтэн таһаарар училищены арыйарга ыйаахтаабыт.
Ахсынньы
уларыт- Ахсынньы 4 — АХШ-ка Майами куоратыгар бастакы Burger King диэн фаст-фуд ресторана аһыллыбыт.
- Ахсынньы 23 — Аан дойдуга бастакы ситиһиилээх бүөрү көһөрүү эпэрээһийэтин АХШ хирурдара Джозеф Маррей уонна Хартвелл Харрисон оҥобуттар.
Төрөөбүттэр
уларыт- Жирков Егор Петрович - Педагогическай наука доктора,
- Татаринов Владимир Семенович — саха эстрадатын ырыаһыта, биллиилээх мелодист.
- Олунньу 2 — Михалев Виктор Михайлович — история билимин кандидата
- Олунньу 17 — Зоя Дуранова — норуот эмчитэ, көрбүөччү, алгысчыта, билгэhит.
- Олунньу 26 — Реджеп Тайип Эрдоган — 2003-2014 сылларга Туурсуйа премьер-миниистирэ (дойду баһылыга), 2014 сылтан ыла Туурсуйа бэрэсидьиэнэ (конституцияҕа уларыйыы киирэн эмиэ дойду баһылыга).
- Муус устар 6 — Захарова Раиса Яковлевна (06.04.1954—05.01.2013) — саха норуодунай артыыһа.
- Муус устар 7 — Джеки Чан (дьиҥ. аата Чан Кон Сан), актер, режиссёр, продюсер, каскадёр, трюк туруорааччы.
- Бэс ыйын 10 — Егор Жирков — бэлиитик, түмэт дьайыксыт, педагогика билимин дуоктара.
- Бэс ыйын 23 — Мигалкин Иван Васильевич, поэт, тылбаасчыт, оҕо суруйааччыта, публицист.
- Сэтинньи 10 — Акимов Александр Константинович — экономическай билим доктора.
- Сэтинньи 15 — Чигирёва Нина Николаевна — опера ырыаһыта (меццо-сопрано).
- Ахсынньы 9 — Жан-Клод Юнкер, Лүксембург премьер миниистирэ
Өлбүттэр
уларыт- II Одунуттан (билигин Горнай улууһун сирэ) төрүтттэх, муосчут, чеканщик, ювелир, Саха сирин норуодунай уруhуйдьута, ССРС уруhуйдьуттарын Сойууһун чилиэнэ Мамаев Иван Федорович өлбүт.
- Бэс ыйын 7 — Алан Матисон Тьюринг (1912 төр.), Англия математига, бастакы ЭВМ-нары оҥорооччу.
- От ыйын 13 — Фрида Кало, Мексика уруhуйдьута
- Сэтинньи 3 — Анри Матисс, Франция уруhуйдьута
- Сэтинньи 28 — Энрико Ферми — бастакы атомнай реакторга үлэлээбит уонна квантовай физикаҕа улахан сайдыыны оҥорбут Италия физигэ. Нобель бириэмийэтин лауреата.