Сэллик
Сэллик (ааҥл. Tuberculosis, {{lang-ru|туберкулёз]]) — киһи уонна кыыллар (ынах, сибиинньэ, куурусса о д.а.) сыстыганнаах ыарыылара. Сэллик микобактерията (урукку аата Кох палочката) бу ыарыы төрүөтэ буолар.
| Сэллик | ||
|---|---|---|
 | ||
| Сэллигинэн ыалдьыбыт киһи түөһүн рентгена. Маҥан стрелкалар тыҥатыгар инфекция баар сирин ыйар. Хара стрелкалар үөcкээбит ыалдьыбыт сири көрдөрор | ||
| МКБ-10 | A15.–A19. | |
| МКБ-9 | 010–018 | |
| OMIM | 607948 | |
| DiseasesDB | 8515 | |
| MedlinePlus | 000077 | |
| eMedicine | med/2324 | |
| MeSH | D014376 | |
Саха Сиригэр нууччалар кэлиэхтэриттэн тэнийбит ыарыы. Былыр эмтэммэт этэ. Бастакы вакцинаны 1919 сыллаахха Францияҕа айбыттара, 1921 сылтан туттуллан барбыта. Бастакы микобактерияны өлөрөр препарат - стрептомицин - 1943 сыллаахха ылыллыбыта.
Ыарыы көстүлэрэ- температура үрдүр 37-38 дылы, киһи туруга мөлтүүр. Саха Сирин дьахталларыттан бастакыннан наука докторун степенин ылбыт Татьяна Крылова фтизиатр этэ. Саха Сиригэр бу ыарыы перестройка кэнниттэн күүскэ тарҕанан эрэр. Ол төрүөтүнэн специалистар бу ыарыы социальнай ыарыы буоларынан, ол эбэтэр олорор усулуобуйаттан тутулуктааҕынан быһаараллар.
Сэллик ыарыыта уһуннук ааһан иһэн, сыппах эбэтэр сыппах клеткаларга флюорографияны ыытыыга эбэтэр рентген клеткаларыгар көстүөн сөп. Организмы сэллик микобактерияларынан уонна анал иммунологическай гиперреактивноһы үөскэтии чахчыта эмиэ сэллик боруобаларын туруорууга булуллуон сөп.
Сэллик ыарыыта, үгэс курдук, инксикация көстүүлэригэр саамай бастакынан симпотииптэринэн буолаллар: мөлтөх, кубарыйыы, сылайыы, аһыйыы, субфебральнай температура (37 °C, сэдэх 38° с), көлөһүнэ, ордук ыарыһах түүннэри- күнүстэри дьүдьэйии, дьүдьэйии. Үксүн генеральнай эбэтэр хааччахтаммыт ханнык эмэ бөлөх лимфатическай узларын кээмэйин улаатыннарыы буолар. Сороҕор лимфатическай узлары - «тымныы» устуудьуйалары быһаарар табыллар.[1]
Булунуута уонна эмтэниитэ
уларыт
Сэллиги булуу радиологияҕа сытар. Быраастар киһи түөһүн рентгенынан быһаараллар. Ону тэҥэ киһи силииттэн хаантан быһаарыахтарын сөп, онно бары клеточнай культураларан улаатыннараллар.
Сорох ыарыһахтар симтомнара көстүбэт, оччоҕуна быраастар оннук ыарыһагы "латентнай" диэн ааттыылар. Оннук ыарыһахтары быһаарарга Манту пробата туттуллар.
Сэллик сорох формаларыгар вакциана баар. БСЖ диэн ааттанар.
Урут сэллиги эмтиир чэпчэки этэ, антибиотиктары туттан. Билигин бактерия антибиотиктар улахан аҥаардарыгар ылымтыата суох буолбут, ол иһин эмтээһин ыарырҕатыллыбыт. Антибиотиктар элбэх араастара ыарыһахха уһун бириэмэ устата биэриллэр. Сорох сэллик формалара бары антибиотиктарга ылымтыата суох буолбут, оччоҕуна эмтээһин табыллыбат.
Сэллиги утары охсуһуу күнэ
уларытАан дойдуга сэллиги утары охсуһуу күнэ кулун тутар 24 күнүгэр бэлиэтэнэр.