Усуйаана улууһа

Усуйаана улууһа (Уус Дьааҥы улууһа) — Саха Өрөспүүбүлүкэтин хотугу улууһа.


Усуйаана улууһа
Гиэрбэтэ	Былааҕа
Дойду	Арассыыйа Арассыыйа
Регион	Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
	Депутатскай
Улуус баһылыга	Фёдоров Георгий Николаевич
Улуус буолуута	1967 с.
Иэнэ	120 278,08 км²
Климата	тосту-конт
Олохтоох дьонун ахсаана • Чиҥэ • Омуктара	↘7008 (2020) (0,72 %) киһи 0,06 киһ./км² саха, нуучча, эбээн

Официальнай ситим-сир

Киинэ — Депутатскай бөһүөлэгэ. Төрүттэммит күнэ-дьыла — 1967 сыл тохсунньу 5 күнэ. Сирин иэнэ — 120,3 тыһ. кв.км. Дьокуускайга диэри ырааҕа: сиринэн — 2068 км; салгынынан — 950 км. 2002 с. биэрэпис көрдөрөрүнэн, олохтоохторун ахсаана: 10,0 тыһ. киһи; ол иһигэр куораттыы тииптээҕэр — 5,9 тыһ.; тыатыгар — 4,1 тыһ. Нэһилиэнньэтэ 1989 с. — 42,9 тыһ. киһи эбит. Национальнай састааба: сахата — 37,6 %; нууччата — 35,4 %; эбээнэ — 10,6 %; эбэҥ-китэ — 0,5 %; юкагира — 0,3; атыттар — 15,6 %.

Улуус Саха сирин хоту өттүгэр Хотугу полярнай эргимтэ кэннигэр тайаан сытар. Сирин ньуура араас: хайалаах уонна дэхси. Хоту өтгө — Дьааҥы-Индигир намтал сирэ, хоту өттө — Силээннээх, Иргичээн сис хайалара.

Тохсунньу ыйга орто температура −32…-40 кыраадыс тымныы, от ыйыгар +4…+17 кыраадыс сылаас. Сыл устата хоту өттүгэр 150—200 мм, соҕуруутугар 250—300 мм сөҥүү түһэр. Бөдөҥ өрүстэрэ — Дьааҥы, Омолой, Чондон уо.д.а. Элбэх күөллээх, ол иһигэр Буустаах баар.

Улууска сиртэн хостонор баайтан кыһыл көмүс, хорҕолдьун, вольфрам, ртуть, сибиньиэс, сыыҥка, бороҥ чох бааллар.

Оройуоҥҥа 10 муниципальнай тэриллии баар.

Усуйаана экономикатыгар сүрүн оруолу промышленность — көмүһү (урут), хорҕолдьуну хостооһун ылар, маны таһынан балык собуота (суох буолбута ыраатта), олохтоох промышленность тэрилтэлэрэ бааллар.

Тыа хаһаайыстыбатыгар сүрүн дьарыктара дьиэ табатын иитиитэ, балыктааһын. Ынах сүөһүтүн көрүү (Силээннээххэ), кырсаны бултааһын (Дьүкэгиир) балай да сайдыбыттар.

Демография

Биэрэпис ыытыллыбыт сыллырга уонна 2007 сылга нэһилиэнньэ ахсаана Хос быһаарыы: ¹1939, 1959 уонна 1970 сыллааҕы биэрэпискэ Дьааҥы улууһуттан Усуйаанаҕа тиксибит бөһүөлэктэр уонна нэһилиэктэр нэһилиэнньэлэрин сууммалара көрдөрүллүбүт.

2002 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн омуктар өлүүлэрэ

Администрацияларынан араарыы

Усуйаана улууһун каартата

Улуус иһинээҕитэ
#	Бөһүөлэктэр уонна нэһилиэктэр	Кииннэрэ	Кыра сэлиэнньэлэр	Улуус кииниттэн, км	Почта индекса	Нэһилиэнньэ ахсаана (2007 сыл)
1	Депутатскай бөһүөлэк	улуус киинэ		0		3 200
2	Уус Куйга бөһүөлэк			224		1 500
3	Нижнеянскай бөһүөлэк			602		500
4	Хаһаачыйа	Хаһаачыйа	Кириэс	451		1 506
5	Силээннээх	Сайылык	Буур хаайбыт	120		921
6	Тумат	Тумат		656		534
7	Омолой	Хайыр		498		464
8	Усуйаана	Усуйаана		486		316
9	Уйаандьы	Уйаандьы		60		127
10	Дьүкээгир	Дьүкээгир		798		123
	Барыта					9 191

Быраҕыллыбыт бөһүөлэктэр

Биллэр көстөр дьоннор

Өтүөс кулуба,Дьэргэли,Ильковскай Көстөкүүн Уоһукабыс,Захаров Ньукулай Хабыраллабыс, Дьяконов Владимир Александрович,Федоров Павел Иванович,Михайлов Владимир Николаевич,Дьяконов Сэмэн,Федоров Георгий Николаевич,Горохов Сэмэн Баһылайабыс,Аммосова Матрёна Ивановна,Быканов Прокопий Иннокентьевич,Колесов Ньукулай Саабыс,Ребров Иван Климентьевич,Григорьев Владимир Афанасьевич,Ильковскай Көстөөкүүн Көстөкүүнэбис,Слепцов Софрон Николаевич,Стрижев Петр Михайлович,Полушкин Григорий Николаевич

1930 сыл балаҕан ыйын 14 күнүгэр төрөөбүтэ Горохов Семен Васильевич — саха чулуу кырсаһыта, Социалистическай Үлэ Геройа.

Үөрэҕирии

Сүрүн ыстатыйа: Усуйаана улууһун үөрэх тэрилтэлэрэ

Саха Сирин улуустара