Сунтаар улууһа

Сунтаар — Саха Сирин улууһа.

Сунтаар улууһа Сунтарский улус
Гиэрбэтэ	Былааҕа
Дойду	Арассыыйа Арассыыйа
Регион	Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
Улуус киинэ	Сунтаар
Иһигэр киирэллэр	26 олохтоох тэриллии
Улуус баһылыга	Тихонов Владимир Иванович
Олохтоммут күнэ-дьыла	1930, тохсунньу 9
Урукку аата	Сунтаар, Хочо
Иэнэ	57 800 км²
Официальный язык	саха, нуучча
Олохтоох дьонун ахсаана  • Омуктара	25 642 киһи (2007)  сахалар
Олохтоохторун аата	сунтаардар
Чаһыыта	UTC+9
Кэм зоната	MSK+6 (UTC+9, сайын UTC+10)
Официальнай ситим-сир

Сунтаар улууһа — Саха Өрөспүүбүлүкэтин улууһа. Киинэ — Сунтаар.

Географията

Сирин иэнэ — 57,8 тыһ. кв.км. Дьокуускайга диэри ырааҕа: сиринэн — 985 км; уунан — 1 151 км; салгынынан — 1 390 км. 2002 с. сурутуу көрдөрөрүнэн, олохтоохторун ахсаана: 25,5 тыһ. киһи. Улуус Республика арҕаа өттүгэр тайаан сытар. Сирин ньууругар хаптал хайалаах сир баһыйар.
Улууска кыһыл көмүс, бороҥ чох, туус, эмтээх бадараан үөскээбит сирдэрдээх.

Климата

Тохсунньу ыйга орто температура -33-36 кыраадыс, от ыйыгар +16...+18 кыраадыс сылаас. Сыл устата 220—300 мм сөҥүү түһэр. Сүрүн өрүһэ — Бүлүү.

Историята

Төрүттэммит күнэ-дьыла — 1930 сыл тохсунньу 9 кунэ.

Экономиката

Экономиката тыа хаһаайыстыбатыттан тутулуктаах. Олохтоохтор ынах, сылгы-сүөһү иитиитинэн, оҕуруот аһын уонна туораахтаах культураны үүннэриинэн дьарыктаналлар. Сунтаарга эти-үүтү оҥорор комбинат, олохтоох промышленность тэрилтэлэрэ, Кэмпэндээйигэ туус собуота улэлииллэр. Ыйынньык баһа Сунтаар сирин биир киэн туттуутунан Кэмпэндээйи курордт буолар. Манна сир анныттан тахсар туустаах эмтээх уу баар. Өссө 1640 с. тобольскай воеводалар ыыппыт киһилэрэ Воин Шахов 100 буут тууһу хостообуттаах эбит.

Олохтоох дьоно

Биэрэпис ыытыллыбыт сыллырга уонна 2007 сылга нэһилиэнньэ ахсаана

Омуктара: сахалар — 96,6%; нууччалар — 1,5%; эбэҥкилэр — 0,4%; эбээннэр — 0,4%; атыттар — 1,1%. Дьонун ахсаана 1989 с. — 25,3 тыһ. киһи эбит.

Администрацияларынан араарыы

Улууска 26 тыа сиринээҕи муниципальнай тэриллиилэр бааллар.

#	Нэһилиэктэр	Кииннэрэ	Кыра бөһүөлэктэр	Улуус кииниттэн, км	Иэнэ, км 2	Олохтоох дьон ахсаана, киhи (2010 сыл)
1	Сунтаар	Сунтаар		0	309,2	10 303
2	Элгээйи	Элгээйи	Үһүс Бордоҥ	48	825,1	2170
3	Тойбохой	Тойбохой		55	485,3	1723
4	Кириэстээх	Кириэстээх		95	2695,1	894
5	Бордоҥ	Сардаҥа		40	2058,1	986
6	Кутана	Кутана	Тумул	75	1233,9	945
7	Сиэйэ	Сиэйэ	Комсомол, Бэс Сиэйэ	97	354,9	839
8	Арыылаах	Уһун Күөл		54	373,9	687
9	Күндэйэ	Күндэйэ	Элгээн, Харыйалаах	30	2225,8	859
10	Бүлүүчээн	Хордоҕой	Ойууһут	160	16 810,9	683
11	Түбэй-Дьаархан	Арыылаах	Ыгыатта, Мэлэкэ	112	2631,4	732
12	Куокуну	Куокуну		111	3133,3	563
13	Дьаархан	Арыылаах		80	1552,2	507
14	Маар-Күөл	Маар-Күөл		68	1096,7	568
15	Аллыҥа	Аллыҥа		40	429,9	474
16	Кэмпэндээйи	Кэмпэндээйи	Чайыҥда	55	4719,4	457
17	Хадан	Агдаары	Эйикээр, Толоон	25	6219,2	454
18	Уустуйа	Уустуйа		5	437,1	321
19	Күүкэй	Күүкэй		85	603,1	361
20	Хоро	Хоро		68	3407,1	304
21	Түбэй	Түбэй	Нөөрүктээйи	103	1203,7	266
22	Илимниир	Илимниир		21	141,9	255
23	Туойдаах	Туойдаах		20	3206,0	168
24	Толоон	Толоон		63	114,0	133
25	Тэҥкэ	Тэҥкэ		75	564,4	139
26	Наахара	Наахара		130	906,2	129
	Барыта				57 738,0	25 920

Улуус биллиилээх дьоно

Сунтаар сирэ-уота ыһыаҕынан, оһуокайынан, сахалыы куоластаах ырыаһыттарынан аатырар: С. Зверев – Кыыл Уола, Н. Е. Петров, А. Амбросьев, Е. Захарова о. д. а. биллэр норуот ырыаһыттардаахтар.

Сигэлэр

• 2008 Саха ыалын халандаара, 'Сивцева В. Г. хомуйан таһаарыыта. — Дь.: «Бичик», 2007.
• Республика Саха (Якутия), административно-терриориальное устройство на 1 января 2007 года.
• Официальный информационный портал Республики Саха (Якутия):Сунтарский улус Архыыптаммыт 2013, Атырдьах ыйын 20 күнүгэр.
• Саха Сирин нэһилиэктэрэ:Сунтаар улууһа Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 5 күнүгэр.
• gosspravka.ru:Сунтарский улус