Ыам ыйын 22

Ыам ыйын 22 диэн Григориан халандаарыгар сыл 142-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 143-c күнэ). Сыл бүтүө 223 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Саха халандаарынан сайын саҕаланар.
• Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ — Сайылык күнэ
• Аан дойдуга хамсыыр харамай эгэлгэтин күнэ. ХНТ Генеральнай Ассамблеятын 55-с сиэссийэтигэр Хамсыыр харамай эгэлгэтин Конвенциятын ылыныы кэмигэр биллэриллибитэ (ыам ыйын 22 күнэ 1992 с., Найроби).
• Йемен Йемен — Дойду сомоҕолоһуутун күнэ (Соҕуруу уонна Хотугу Йемен холбоһон Йемен Өрөспүүбүлүкэтэ төрүттэммит).

Түбэлтэлэр

• 1856 — Москубаҕа Третьяковскай галерея тэриллибит.
• 1862 — Арассыыйа импиэрийэтигэр «Хайа биистэрин бүтэһиктээхтик бас бэриннэрэргэ … Хапхаас сиһин арҕаа өттүгэр Кубаан казаактарын уонна Арассыыйа атын олохтоохторун олохсутар туһунан» балаһыанньа тахсыбыт.
• 1863 сыллаахха ыам ыйын 22 (эргэ истиилинэн ыам ыйын 10) күнүгэр Дьокуускайы улахан халаан уута ылбыт. Бастаан куорат соҕуруулуу-арҕаа өттө ууга барбыт. Икки хонугунан намыһах сиргэ турар дьиэлэр сарайдарыгар диэри ууга барбыттар, даллар отой көстүбэт буолбуттар.
• 1927 — Кытайга Синиин куоратын таһыгар 8.3 магнитудалаах улахан сир хамсааһына буолбут. Манна 200 тыһыынчаттан тахса киһи өлбүт, онон аан дойду историятыгар саамай алдьатыылаах сир хамсааһыннарыттан биирдэстэрэ буолар.
• 1952 — Саха АССР Миниистирдэрин сэбиэтэ "Дальстройга 200 аты уонна 30 тыһыынча табаны атыылыырга" уураах ылбыта.
• 1960 — "Улуу Чиили сирин хамсааһына" — 9.5 магнитудалаах аан дойду историятыгар саамай модун күүстээх сир хамсааһына буолбут. Мантан үөскээбит цунами Соҕуруу Америка кытылыттан Чуумпу акыйаан бары муннугар диэри тиийбит.
• 1982 — Баасктар сирдэригэр Иккис коррика ыытыллыбыт - бааск омук тылын өйүүр эстафета. Манна бааск омуктар олохсуйбут сирдэринэн 2 нэдиэлэ тухары тохтоло суох дьон уларытыһа-уларытыһа сүүрэр. Ким да кыайыылаах аатырбат. Бырааһынньык курдук буолар.
• 1990 — Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ үс киһиэхэ туттарыллыбыт: суруйааччы Рафаэль Баҕатаайыскайга, композитор Валерий Кацка, бэйиэт Михаил Тимофеевка.

Төрөөбүттэр

• 1859 — Артур Конан Дойль (1930 өлб.), Англия аатырбыт суруйааччыта, Шерлок Холмс туһунан сэһэннэри айбыт киһи.
• 1890 — Эдьигээн улууһун Хатыҥ нэһилиэгэр эбэҥки дьиэ кэргэнигэр 117 сааһыгар диэри олорбут уһун үйэлээх Саха сирин олохтооҕо Варвара Семенникова төрөөбүт.
• 1906 — билиҥҥиннэн Үөһээ Халымаҕа Нээлэмнэй остуойба аттынааҕы Оттуур Күөл диэн сиргэ Николай спиридонов - Тэки Одулок (17.03.1938 өлб.) — бастакы дьүкээгир суруйааччыта, учуонайа.
• 1921 — Үөһээ Бүлүү Оҥхойугар оһуохайдьыт, тойуксут Николай Егоров - Нукутта.
• 1939 — Өлүөхүмэ Кыыллааҕар Зоя Корнилова — саха бэлиитигэ, СӨ Госдуумаҕа дьокутаата, Ил Түмэн дьокутаата, экономика билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• 1885 — француз суруйааччыта Виктор Гюго.

Итэҕэлгэ

Ыам ыйын 22 күнэ — Араан Арчы хотун орто дойду түөрт бадьыр баҕанатыгар сүр сардаҥатын түһэрэр кэмэ.

Өбүгэлэрбит этэллэринэн түөрт бадьыр баҕана Орто дойду түөт саҕаҕын тутан тураллар. Арчы — сүр сардаҥата. Оттон Араан Арчы хотун — арчыны ыам ыйыгар Орто дойдуга түһэрэр дьөһүөлдьүт.

Бу күн былыр Ыһыахха бэлэмнэнии 40 хонуктаах (эбэтэр 49 хонуктаах - сэттэ төгүл сэттэ) туома салҕанара. Сүрүн туома бүгүн оҥоһуллар эбитэ үһү. Оннук бэлэмнэнэн эрэ баран Улуу Тунаҕы (күн сайыҥҥы туруута, летнее солнцестояние) көрсөллөрө.