1853

1853 сыл.

Туох буолбута

Күнэ-ыйа чопчулана илик эбэтэр биллибэт

• Дионисий Хитров "Саха тылын кылгас грамматикатын" (Краткая грамматика якутского языка) суруйбут.

Тохсунньу

• Тохсунньу 19 — Джузеппе Верди «Трубадур» операта аан бастаан Римҥэ турбут.

Кулун тутар

• Кулун тутар 12 күнүгэр Саха уобалаһын ис дьыалаҕа управлениетын мэдиссиинэҕэ отделениетын бэтэринээр бырааһынан Гольман Вольдемар Густавович анаммыт — Саха сиригэр үлэлээбит бастакы үөрэхтээх бэтэринээр. Дерпт университетын бэтэринээрийэ факультетын бүтэрбит.
• Кулун тутар 14 — Тифлис куоракка бастакы «Чэркиэс тылын букубаара» тахсыбыт.

Муус устар

• Муус устар 18 — Азияҕа бастакы тимир суол үлэҕэ киирбит (Бомбей—Тхана, 36 км).

От ыйа

• От ыйын 2 — нуучча армията туурактар баһылаан олорор Молдавияларыгар саба түһэр. Кырыым сэриитэ саҕаланыыта.
• От ыйын 8 — Токио хомотугар командор Мэтью Перри салайыылаах АХШ флота кэлбит уонна Дьоппуону атыы-эргиэн саҕалыырга күһэйбит. Икки үйэлээх Дьоппуон изоляцията түмүктэммит.

Алтынньы

• Алтынньы 4 — Нуучча адмирала Геннадий Невельскай Сахалиҥҥа Арассыыйа былааҕын көтөхпүт.

Төрөөбүттэр

• Оросин Константин Григорьевич (1853 - 1903), олоҥхоһут.

• Кулун тутар 30 — Винсент ван Гог, Недерланд уруhуйдьута
• От ыйын 5 — Сесиль Джон Родс (1919 өлб.), Англия уонна Соҕуруу Африка бэлиитигэ, урбаанньыт, «Де Бирс» хампаанньаны төрүттээччи.
• От ыйын 15 — саха олоҕун хоһуйбут нуучча суруйааччыта Владимир Короленко төрөөбүт (1921 өлбүт).

Өлбүттэр

• Атырдьах ыйын 28 — Москубаҕа Фридрих Йозеф Гааз (ниэм. Friedrich Joseph Laurentius Haass, 1780 төр.), Арассыыйаҕа Фёдор Петрович Гааз диэн аатынан биллибит филантроп быраас, Германияттан Москубаҕа көһөн олорбута, үлэлээбитэ, дьадаҥылары босхо эмтиирин, тиийиммэттэргэ көмөлөһөр амарах санаатын иһин "сибэтиэй дуоктар" диэн ааттаммыт киһи.