Грегор Иоганн Мендель

Грегор Иоганн Мендель (ниэм. Gregor Johann Mendel; 1822, Хейнцендорф, Силезия, Австрия импиэрийэтэ —1884, Брно, Австро-Венгрия) — австрия биолога уонна ботанига, наследственность туһунан үөрэх сайдыытыгар сүҥкэн оруолу оонньообут киһи. Кини арыйбыт сокуоннарыгар (Мендель сокуоннара диэн ааттаналлар) аныгы генетика олоҕурбута.

Олоҕун олуктара

Иоганн Мендель 1822 сыллаахха от ыйын 20 күнүгэр бааһынай Антон уонна Розина Менделлэр дьиэ кэргэннэригэр кырачаан Хейнцендорф диэн тыа куоратыгар (билигин Гинчице, Вражне сэлиэнньэ сорҕото, Чехия) төрөөбүтэ.

Иоганн эдьиийдээх уонна балыстаах этэ. Кыра эрдэҕинэ садовнигынан үлэлии сылдьан айылҕа көстүүлэрин сэргиир буолбут. Икки сыл философияня үөрэтэн баран 1843 сыллаахха монаах буолбут, уонна Грегор диэн ааттаммыт. 1844 сылтан 1848 сылга дылы Брюнн богословия институтугар үөрэммит. 1847 сыллаахха аҕабыыт буолбут.

1849—1851 сс. гимназияҕа математиканы, латыын уонна гириэк тылын үөрэппит. Онтон 1851—53 сылларга Вена университетыгар естественнай историяны үөрэппит. Онно бастакы цитолог учуонайдартан биирдэстэригэр Унгерга үөрэммит. Бу сылларга Мендель хаста да биология экзаменын туттара сатаабыт да, кыайбатах.

Венаҕа үөрэнэ сылдьан Мендель үүнэйилэр гибридтааһыннарын сэргээбит. 1856 сылтан 1863 сыллаахха дылы манастыырга монаахтыы, онтон аббааттыы сылдьан манастыыр саадыгар гороҕу кэтээн көрбүт уонна билигин Мендель сокуоннара диэнинэн биллэр сокуоннары арыйбыт.

Ол гынан баран билиниини ылбатаҕа, отой хойут XX үйэ саҥатыгар эрэ кини сокуоннарын атын учуонайдар хос арыйбыттара. Биологияны быраҕан салгыы таҥара дьиэтигэр сулууспалаабыта.

1884 сыллаахха тохсунньу 6 күнүгэр өлбүтэ. Уҥуоҕар маннык сурук баар «Мин кэмим өссө да кэлиэ!».