Давыдов Иннокентий Иннокентьевич

Давыдов Иннокентий Иннокентьевич — Хадаар нэһилиэгин чинчийбит кыраайы үөрэтээччи.

Биографията

1948 сыл бэс ыйын 12 күнүгэр Чурапчы улууһун Хадаар нэһилиэгэр колхозтаах дьиэ кэргэнигэр иккис оҕонон төрөөбүтэ. Аҕата Давыдов Иннокентий Иванович сааһын тухары колхозка үлэлээбит киһи. Ийэтэ Диодорова (Аржакова) Вера Семеновна Одьулуунтан төрүттээх, хоту көһөрүү кыттыылааҕа, дьоруой ийэ.

Иннокентий Хадаар түөрт кылаастаах начальнай, Хайахсыт оскуолатыгар үөрэнэ сылдьыбыта. Кэлин 1964 сыл Чурапчы киэһээҥҥи орто оскуолатын ахсыс кылааһын бүтэрбитэ.

1965 сыл сайынын Эрилик Эристиин аатынан колхозка от үлэтигэр сылдьан баран күһүнүн Солобуода Амматыгар, Амма оройуонун промкомбинатыгар икки сыл столяр үөрэҕин ылбыта. Онтон IV-с разрядтаах столяр буолбута. Киэһээҥҥи оскуолаҕа үөрэнэн онус кылааһы бүтэрбитэ.

1967 сыл алтынньы ыйтан Советскай армия кэккэтигэр икки сыл сылдьан баран устунан байыаннай чааһыттан путевкаланан Алтайскай кыраай Барнаул куоратыгар биир сыл училищеҕа үөрэнэн, икки сыл шиннэй собуокка үлэлээн төрөөбүт дойдутугар кэлбитэ.

Кэлин Эрилик Эристиин аатынан совхозка Хадаар отделениетыгар, “Хадаар” аренднай тэрилтэтигэр пилорамщигынан уонна прорабынан үлэлээбитэ. Ол кэннэ “Үрүйэ” бааһынай хаһаайыстыба тэриммитэ. 2003 сыллаахха биэнсийэ5э тахсыбыта.

Иннокентий нэһилиэгэр уус киһинэн биллэр. Эдэриттэн мутуктан-силистэн, удьурхайтан араас оҥоһуктары кыһан оҥороро. Хадаар үгүс ыалларын сэргэлэрин оһуордаан-бичиктээн туруорталаабыта. Маһы кыһан-хаһан, куурдан, кылынан струналаан икки кырыымпаны оҥорон, улуустаа5ы ырыа-тойук фестивалыгар сахалыы ырыалары оонньоон дьону-сэргэни сэргэхсиппитэ.

Кини илиитинэн сатаабатаҕа диэн суох. Хадаардааҕы култуура дьиэтин иннигэр сардаана сибэкки моһуоннаах фонтаны оҥорон дьону үөрдүбүтэ.

Сытар тимири хаамтарар ааттаах дьону сөхтөрөр конструктор этэ. Ханна да сырыттар наадалаах быраҕыллыбыт тимирдэри хомуйсан үс «Белорусь” тыраахтары таҥан таһаарбыта. Ону таһынан охсор-мунньар оҥорбутун ааҕан сиппэккин.

Иннокентий кэргэнин кытта Саргылана Николаевналыын биэс оҕолонон, атахтарыгар туруоран, үөрэхтээн, үлэһит дьон оҥортоотулар.

Айар үлэтэ

1990 сыллаахтан хоһоон суруйуутугар холоммута. Киэн туттар хоһооннорунан «Сонеттар веноктара» буолар. Кини этэринэн мээнэ киһи сонеты суруйбат.

Бастакы кинигэтэ 2008 сыллаахха тахсыбыта. Манна Давыдов хоһоонноругар өй-санаа, иэйии, сүрэххэ сөҥмүт уйаҕас таптал, муҥура суох дириҥ махтал, саамай чугас киһини ааспат-арахпат ахтыы абыла, оҕолоругар-сиэннэригэр таптала уҕараабатын, улугурбатын иэйэн, эрэннэриитэ барыта түмүллэр. Быыһыгар бөлүһүөктээһин, инникини анаарыы тиэмэтэ эмиэ арыллар, ону уус-уран ньымаларынан ситиһэрин бэлиэтии көрүөххэ сөп. Чуолаан айылҕа көстүүлэрин кытта сибээстээн долгуйбутун, сүргэтэ хамсаабытын ааҕааччыларыгар тириэрдэ сатыыра, ааҕааччыны поэт туругар кытыннарарга дьулуһара санаа түһүүлээх хоһоонноругар бааллар. Киниэхэ айылҕа уобарастара киһи санаатын, дууһатын, кутун-сүрүн, туругун арыйарга көмөлөһөллөр. Үтүмэн үгүс хоһоонноругар тус бэйэтин олоҕун, дууһатын, иэйиитин, араас суол эгэлгэ көстүүлэрэ, кырааскалара чаҕылхайдык ойууламмыттар. Ол иһин кини хоһоонноро итэҕэтэр истиҥ санааларынан, аһаҕастык кэпсэтэр киэптэринэн, олоҕу кырдьыктаахтык, сайдан иһэр хайысхатын мындырдык таба көрөн дьүһүйэринэн абылыыллар.

Иккис кинигэтэ 2016 сыллаахха бэс ыйын 25 күнүгэр сүрэхтэммитэ. Иннокентий өр кэмҥэ мунньан хаалларбыт матырыйаалларынан кинигэтэ аҕыс түһүмэххэ араарыллыбыта: 1. Хадаар нэһилиэгин былыргыта; 2. Сэбиэскэй былаас олохтонуута. Холбоһуктааһын; 3. Аҕа дойдуну көмүскээччилэр; 4. Көһүрүллүү; 5. Хадаар нэһилиэгин тэрилтэлэрэ; 6. Айылҕаттан айыллыбыт талааннаахтар; 7. Нэһилиэк киэн туттар дьоно; 8. Дойду уураахтаах, алаас ааттаах.

Кинигэлэрэ

1. Давыдов И.И. Үрүҥ күөл / Хоһооннор. – Дьокуускай: Сайдам, 2008.-144с. 2. Давыдов И.И., Дьячковская М.Н. Хадаар нэһилиэгэ: Чурапчы улууһа – Дьокуускай: Көмүөл, 2016.-632с.

Туһаныллыбыт литература

1. Давыдов И.И. Үрүҥ күөл / Хоһооннор. - Дьокуускай: Сайдам, 2008. - 144с.