Иванов Геннадий Васильевич

Иванов Геннадий Васильевич — хоһоонньут, кыраайы үөрэтээччи.

Айар үлэнэн 1966 сыллаахтан дьарыктанар. Маҥнайгы ыстатыйата «Бэлэм буол» хаһыакка 1966 сыллаахха алтынньы 30 күнүгэр тахсыбыта. Аан бастакы хоһоонун 1969 с. армияҕа сулууспалыы сылдьан суруйбута. Билигин 60 тахса хоһоонноох. Онтон элбэх хоһооно ырыа буолбуттара. Бэйэтэ эмиэ ыллыыр. Ону угуттаан оҕолоро эмиэ ырыаһыттар. Онтон айар үлэтин туһунан этэр буоллахха кыра эрдэҕиттэн сайылыкка улааппыт буолан айылҕаны кытта ыкса сибээстээх. Кини биир ураты үлэтинэн куннээҕи бэлиэтээһиннэр уонна айылҕаны кэтээн көрүү буолар. Саха дьоно былыргы өбүгэлэрин саҕаттан күн-дьыл туругун уонна инниктин хайдах буолуохтааҕын кэтээн көрөллөрө уонна билгэлииллэрэ. Кини өбүгэтин үгэһин тутуһан күнү — дьылы кэтээн көрөр. Бу үлэтин 1966 сылтан саҕалаабыт. Үлэтин саҕалыаҕыттан күннээҕи дневнигы суруйан саҕалаабыта.

Иккис үлэтэ сир — дойду аатын хомуйуу уонна үөрэтии буолар. Нэһилиэгин сирдэрин ааттарын сурукка-бичиккэ тиһиинэн, тоҕо туохтан ааттаммыттарын быһаарыынан дьарыктаммыта балачча да өр буолла. Нэһилиэгин сирдэрэ ааттара сүтэн-оһон, биллэ-көстө умнуллан эрэллэриттэн бу үлэни саҕалаабыт. Өбүгэлэрбит олорбут олохторо, дьарыктаммыт дьарыктара ыкса биир быстыспат сибээстээхтэр. Сири — уоту киһи ааттыыр суон сурахтыыр, өлбөт үйэлиир. Сирдэрбит ааттара — бу эмиэ биһиги баайбыт дуолбут буолар. Онон нэһилиэгим сирдэрин ааттарын уйэтитээри, кэлин наадалаах буолуо диэн дьарыктанар. Куокуй топонимикатынан хойут бэйэбит о5олорбут дьарыктанар куннэрэ тиийэн кэллэ5инэ, кини суруйбут сирдэрин ааттара комо буолуо. Бу улэтин тумугун туоьулуур «Алаас аатынан, дойду сура5ынан» диэн кинигэни бэчээттээн таьааттарбыта.

Үһүс айылҕаҕа сыһыаннаах үлэтэ булка-аска үөрэтии буолар. Былыр-былыргыттан саха киһитэ булка-аска сыһыана ураты буолара. Үтүмэн үйэлэр саҕаттан сахалар удьуордаан булка дьоҕурдаах дьон буолаллар. Дьэ, ол үгэстэн кини да туораабатах киһи. Кини кыра эрдэҕиттэн аҕатын ытаан туран батыһан бултаһа барсара. Бэйэтэ улаатан баран уолаттарын кыра саастарыттан булт абыланар ииппитэ. Киһи сиргэ сылдьан уоту — күөһү сэрэнэн туттуохтааҕын, оту — маһы харыстыахтааҕын, сиэри — туому тутуһуохтааҕын оруу үөрэтэрэ. Кэлэр көлүөнэҕэ өбүгэлэрин үгэстэрин салгыахтара диэн эрэнэр.

Биир саамай чаҕылхай үлэтинэн буолар: төрүттэри үөрэтии буолар. «Хас биирдии тыынар- тыыннаах орто дойдуга удьуордааһын баар буолан тыыннаах. Хайа баҕарар киһи утумнаан, салҕаан иһэр удьуорун билиэхтээх. Ону билии киһи өйүн-санаатын тулхадыйбат сис баайа буолар. Хантан хааннааххын, кимтэн кииннээххин, диэн сахаҕа киьинэн ааҕыллыбат. Төрдүн-ууһун билэр киһи ытыктанар, убаастанар. Саха киһитигэр саамай ирдэнэр тулхадыйбат төрдү-ууһу билии». — «Ыал Бии Билиитэ» кинигэҕэ урууну-аймаҕы билии туһунан бу курдук этиллибит. Кини элбэх киһиэхэ кинилэр төрүттэрин, силистэрин-мутуктарын быһааран төрүччү оҥорон урут билсибэтэх дьон аймахтыы буолан хаалбыт түгэннэрэ эмиэ баар. Бу курдук төрүттэри үөрэтии биир саамай наадалаах үлэтин биллим. Биһиги төрөөбүт төрүт сирбит уруккутун, хантан хааннаахпытын, кимтэ киимнээхпитин, бэйэбит төрүттэрбитин билбэт буоллахпытына, кинилэр олохторун дьаһахтарын, тылларын-өстөрүн сэҥээрбэт, суолта биэрбэт буоллахпытына омук быһыытынан эстэбит симэлийэбит.