Ильяс Джансугуров. (Бу ыстатыйа күрэскэ кыттар)

Ильяс Джансугуров. (Бу ыстатыйа күрэскэ кыттар)

Ильяс Джансугуров (01.05.1894 – 26.02.1938 сс) – казах норуотун биллиилээх бэйээтэ, уус-уран литература классик суруйааччыта. 1924 сыллаахха большевиктар партияларыгар киирбит хомуньуус. Кини Семиреченскэй уобаласка Копальскай уездка төрөөбүтэ, уһулуччулаах бэйээт, драматург. «Байшубар» уонна «Саганак» диэн номох буолбут айымньылар ааптардара. 1934 – 1936 сылларга үлэлээбит Казахстан суруйааччыларын сойууһун бастакы бэрэссэдээтэлэ.

Ильяс Джансугуров тутуллан хаайыллар кэмигэр аатырбыт «Кулагер»  айымньыта сураҕа суох сүтэн хаалбыт. Бэл, бэчээттэммит хаһыатын кытта мэлиппиттэр. Ол эрээри Сапаргали Бегалин диэн үтүө дьон сүүрбэччэ сылы быһа харайан, сыттыкка тигэн кистээн уура сытан бараннар дьиэ кэргэнигэр аҕалан биэрбиттэр.

Ильяс Джансугуров туһунан эбии матырыйаалы  саха народнай суруйааччыта С.П.Данилов 1980 сыл балаҕан ыйын 15 күнүгэр Казахскай ССР-га Саха литературатын Күннэрэ аһыллыытыгар эппит тылыттан киллэрэбин: «Биһиги атын иики бөдөҥ суруйааччыларбыт доҕордоһууларын санааҥ: эһиги Ильяс Джансугуровкыт уонна биһиги Серафим Романович Эллэйбит 1925 сыллаахтан 1928 сылга диэри кинилэр журналистика Москватааҕы Коммунистическай институтугар бииргэ үөрэммиттэрэ.1927 сыл сайыныгар Эллэй Джансугуровы кытта Казахстаҥҥа кэлэ сылдьыбыта, онуоха уйаара-кэйээрэ биллибэт казахтар киэҥ дуолларын туһунан, үрдүк Ала-Тау туһунан суруйбут хоһооннорун күн бүгүн даҕаны биһиги норуоппут таптаан ыллыыр. Хойутуу  1933 сыллаахха Эллэй:«Ильяс Джансугуровка, Советскай Казахстан ырыаһытыгар» диэн анал суруктаах Кыһыл Армия туһунан поэманы бэчээттэппитэ... »

Бу устуоруйаҕа хаалан үйэтийэн хаалбыт үөрүүлээх, үрдүк суолталаах Саха литературатын күннэрин туһунан салгыы сырдатабыт: “... Опера уонна балет Абай аатынан государственнай академическай театрыгар Казахстаҥҥа Саха литературатын күннэрин аһыллыытын үөрүүлээх мунньаҕа буолбут. Мунньаҕы улахан киирии тылынан Дж. Мулдагалиев арыйбыт, С.Данилов  тыл эппит. Маны тэҥэ тыл эппиттэр: Киров аатынан завод токара В.А.Ципатин, казах поэта Сырбай Мауленов, уйгур суруйааччыта Хизмет Абдуллин, Саха АССР народнай суруйааччылара Н.Е.Мординов-Амма Аччыгыйа, В.М.Новиков-Күннүк Уурастыырап, поэт Моисей Ефимов, КазГУ студентката Н. Альжанова. Үөрүүлээх биэчэр Казахстан искусствотын маастардарын улахан концерынан түмүктэммит”.

Ильяс Джансугуров бэйэтин норуотугар бастакы сэбиэскэй көлүөнэ суруйааччыларыттан биирдэстэрэ буолан, билиҥҥи ыччакка үтүө холобур буолар. Кини айар үлэтиттэн билиҥҥи көлүөнэ айар талааннаах ыччаттара элбэххэ уһуйуллан үөрэнэллэр, айар дьоҕурдарын сайыннараллар.

Ааптар Хабырыыл кыыһа.

Туһаныллыбыт литература:

1. С.П.Данилов. Сүгүрүйэбит эйиэхэ, Казах сирэ! Хотугу сулус. 1981.

1. Кынаттаах Тулпар дойдутугар. Хотугу сулус 1981.