Крейцер (харчы)
Кре́йцер (ниэм. Kreuzer, кройцер) Kreuzer — грош («гроссо») сыаналаах үрүҥ көмүс манньыат. Аан маҥнай 1271 сыллаахха соҕуруу Тирольга быһыллыбыта. Бастаан крейцер 20 веронскай денарийга тэҥнэһэрэ, ол иһин «цвайнцигер» диэн ааттанара, онтон Италияҕа — «тирольска гроссо», «тиролино» диэн.
Үчүгэй хаачыстыбалаах буолан, манньыат соҕуруу Германияҕа түргэнник тарҕаммыт. Ити сирдэргэ, аверсыгар кириэс ойуулааҕын иһин, «крейцер» (ниэм. Kreuz) диэн ааттаммыт. XV үйэ саҕаланыытыгар бу аат Тирольга ылыныллыбыт.
1458 сылтан Австрияҕа крейцеры оҥорууну саҕалаабыттар. 1482 сыллаахха бастакы 6 уонна 12 сыаналаах крейцер манньыаттара быһыллыбыттар.
Кэминэн көннөрү крейцердар пробалара кыччаан, XV үйэ иккис аҥарыгар ыйааһыннара 1,06 г эрэ буолбут (үрүҥ көмүһэ 0,53 г).
1551 сыллаахха Имперскай манньыат устааба крейцеры харчы-ахсаан кээмэйигэр таһаарбыт.
1 крейцер = 4 пфенниг= 8 геллер.
4 крейцер = 1 батцен. XVII саҕаланыытыгар харчы эргиирин быстарыытын түмүгэр Германияҕа уларытар харчы, ол иһигэр крейцер, хаачыстыбата тосту түспүтэ. 1619 сыллаахха талерга 108 крейцеры биэрэллэрэ, 1620 — 180 крейцеры, 1622 сыл күһүнүгэр — 1000 крейцеры.
XVII үйэ бүтүүтүгэр манньыат эйгэтигэр саҥа кризис үөскээбитэ. Түмүгэр манньыаттар номиналлара үрдээбитэ (холобур, 15 крейцер сыаната 17 крейцергэ тиийэ үрдээбит, 6 крейцер сэттэ крейцергэ тэҥнэспит).
XVIII үйэҕэ крейцер алтантан оҥоһуллубут.
Австрияҕа 1/100 флориҥҥа тэҥнэһэр саҥа крейцердары таһаарбыттара.
1/2 уонна 1 алтан крейцердары Австрия 1891 сылга дылы быспыта, биллон манньыаттары (10 уонна 20 крейцердар) 1872 сылга дылы.
Германияҕа крейцеры 1873 сыллаахтан, германскай манньыат системата олохтоммутун кэннэ, тохтоппуттар.
Быһаарыылар уларыт
Өссө маны көр уларыт
Сигэлэр уларыт
 |
Бу үпкэ-харчыга туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп. |