Кытаанах диск

Кытаанах диск, хард эбэтэр винчестер (ааҥл. Hard (Magnetic) Disk Drive, HDD) — магнит көмөтүнэн сабыылаах информацияны тутар тэрил.

Кытаанах диск схемата

Имигэс дискэттэн (дискеталар) уратыларыгар, НДЬМД информацията кытаанах (алюминий эбэтэр өстүөкүлэ) пластиналарга сурулла сылдьар, хромагнитнай матырыйаалынан бүрүллүбүт пластиналар, үксүгэр хрома- магнитнай дискэлэр. НДЬМД- га биир эбэтэр хас да пластинанан туһаныллар. Оробуочай режимҥэ төбөлөрө пластин ньуурун үрдүгэр салгынынан көтөн тахсан иһэн эргичийии, эргичийии түмүгэр үөскүүр. Төбөтүн уонна дискэтин икки ардыларынан ырааҕа хас да км. (аныгы дискэлэргэ 10- ча нм), оттон механическай контакта суоҕа эмиэ тэриллии сулууспатын уһун болдьоҕун хааччыйар. Төбө эргийэр дискэлэрэ тиийбэтигэр шпинелля эбэтэр дискэни таһыттан туох да куттала суох («парковочнай») зонаҕа бааллар, онно сииктээх сирэйдээх- харахтаах контакт баар.

Эмиэ намыһах дискэттэн уратыга, информацияны илдьэ сылдьааччы үксүн мунньааччыны, приводы уонна электроника блогун кытта дьүөрэлэһэр. Маннык кытаанах дискэлэр информацияны ситэтэ суох ыытааччы быһыытынан үгүстүк туһаныллаллар.

2000- с сыллар иккис аҥаарыттан ордук таһаарыылаах кытаанах мунньахтар тарҕаммыттара, кэккэ тутуулартан төһө да сорохтор харайыллар сыананы үрдэппиттэрин үрдүнэн, 2010- с сыллар ортолоруттан холоотоххо, потребительскай сегемҥэ да, корпоративнай да өттүнэн киэҥник тарҕаммыттара.

Онон тиэрминнэри оҥорууга логическай дискэлэр, магнитнай дискэлэр (пластиналар) кытаанах дискэлэр баар буоланнар, айан- сырыы түмүгэр физическэй дискэлэр, сленог- блин диэн ааттаналлар. Ол биричиинэтинэн кытаанах мунньааччылар ардыгар магнитнай дискэлэр, хамсыыр- харсар үлэлэр аҕыйахтар диэн ааттыыллар.

Характеристика

• Интерфейс (англ. interface) — икки араас тэрили хардарыта бииргэ үлэлээһин техническэй средстволара ити линиялары, техническэй средстволары холбуур, ити линиялары (контролердары) өйүүр, уонна быраабыланы (боротокуол) уларыталлар. Аныгы серийно выпускаемые кытаанах дискалар араас кэмҥэ атах (он ИМЕ И PATA), көс, SCSI,SASI. Кэккэ тэрээһиннэргэ кытаанах дискэлэргэ олоҕуран esstan, CDONO, DIBRREASHANL, УСБ 2, УСБ 3, Thunderbolt туттуллуохтарын сөп.
• Эдэрдэр (англ. алааспар) — мунньар дааннайдар ахсааннара элбэх. Бастакы кытаанах дискэлэр оҥоһуллуохтарыттан ыла кинилэр дааннайдарын суруйуу технологиятын тиһигин быспакка тупсарыы түмүгэр муҥутуур кыахтар эбиллэллэр. 50 сыл (1961 сылтан 2011 сылга диэри) кытаанах дискэлэргэ суруйуу 60 мөл. төгүлүнэн улааппыт. Формалаах дискэлэргэ-3,5 Дюма 2016 сылга 6, 8 эбэтэр 10 ТиБ, оттон 2020 сылга — 20 ТиБ тиийбитэ. Информатикаҕа ылыллыбыт уопсай приставкалар ситимнэрин уратыларыгар кылгас 1024 кээмэйдээх кылгас дискэлэри оҥорооччуларга холоотоххо, кырата 1000 кэриҥэ туһалааҕын көрдөрөр. Ол курдук «200 ГБ» Марк дискэтэ 186,2 ГиБ тэҥнэһэр.
• Физическэй кээмэйэ (форма- фактор; англ. dimension) — 2001-2008 сс. мунньуллубут персональнай компьютердарга уонна серверга 3,5, эбэтэр 2,5 диймэ — остуол компьютердарыгар уонна ноутбуктарга сөп түбэһэр. Ону тэҥэ 1,8, 1,3, 1 уонна 0,85 мүн. Мунньааччылар форм- фактордарынан 8 уонна 5,25 мүн. Бастакы кытаанах дискэлэри оҥорор кэмнэригэр быраабыла баар: бары моделлар стандарт аана 75 см буолан ааһыахтаахтар.
• Оҥорон таһаарыы бириэмэтэ (англ. ranomes) - бичесер ааҕыы төбөтүн операциятын толорон иһэр/магнитнай диска оҥоруулаах учаастагар суруйуу эргийиититтэн тутулуктаах. Бу параметр 2,5-16 мс- тан, анал тэрилтэлэргэ 8-10 мс- нан тахсар. Быраабыла курдук,кырымахтаах кырымахтаах, кырымахтаах тирии буолара олус улахан. Тэҥнээн көрдөххө, бу параметр 1 мс- тан итэҕэһэ суох, ону таһынан хас да түбэлтэни тэҥинэн ирдиир кыахтаах.
• Шпинеля эргийиитин түргэнэ (англ. (пропедь) - мүнүүтэҕэ обороналар ахсааннара элбэх. Бу параметртан үгүс- элбэх истиэпэннээх уонна дааннайдары биэрэр орто тэтимтэн тутулуктаах. Билигин маннык стандартнай түргэн тэтимнээх винчестердэр тахсаллар: 4200, 5400 уонна 7200 (ноутбук); 5400, 5700, 5900, 7200 уонна 10 000 (персональнай компьютер); 10 000 уонна 15 000 об./м. (сервердэр уонна үрдүк таһаарыылаах рабочай станциялар). Винчестердэргэ шпинель түргэнин түргэтэтии гироскопическай эффект мэһэйдиир, хамсаабат компьютердарга сэнээһин сабыдыала кыра.
• Эрэллээх буолуу (англ. маны тэҥэ) - аккаастыыр орто болдьох (МТБ) быһыытынан быһаарыллар. Дальнай Востокка аныгы дискуссиялар үгүстэрэ с. М. Р. Т.
• Количество операцией-выводы В сөкүүндэҕэ (англ. IOPS) — ирдэбил түргэтээһин, ирдэбил кээмэйин уонна запрос оҥорууттан тутулуктаах. 7200 об/с аныгы дискэлэргэ 75-100 оп курдук сыаналанар./мунньуллубут дьоҥҥо көҥүл өттүнэн киириигэ ордук бириэмэ кээмэйинэн быһаарыллар. Линейнэй (утумнаах) операцияларга «ips» көрдөрүүлэрэ уопсай бириэмэнэн быһаарыллар уонна ааҕыы линейнэй тэтиминэн уонна операция кээмэйинэн ааҕыллар.
• Энергияны туһаныы-мобильнай тэрили оҥорорго дьоһун фактор.
• Увардарга утарсыы (англ. Г- shoning) - баттааһынын атастаһыытын эбэтэр охсуутун утарсыыта, включенной уонна вылюченной турукка кэмнэнэр.
• Дааннайдары биэрии түргэнэ (англ. Tanse Ranse) диска (зон, ZBР):
  • диска тас зоната: 150-200 МБ/с;
  • диска ис зоната: 70-100 МБ/с
• Буфер- буфер кээмэйэ диэн ааттанар: ааҕыы түргэнин араас тэтимнээх сөбүлэһиилэргэ уонна суруйууларга уонна интерфейсынан биэриилэргэ аналлаах. Аныгы дискэлэргэ 8- тан 128 МБ диэри араастаһар.