Баишева Сайыына

• 

 Арааран аhааhын

Бородуукта састаабыгар төhө белоктаађын уонна углеводтаађын көрөн, тус-туhунан арааран аhааhын концепциятын 30-с сыллар бутуулэригэр аан бастаан американец  Гевард Хей ырытаң онорбут.

Ааспыт уйэ 30-с сыллар сылларыгар Г.Хей бэйэтэ үтүөрбэт  бүөр ыарыытыгар ылларбыт. Быраас сүбэтэ көмөлөспөтөх. Ол иhин кини бэйэтин туругун кэтээн көрбүт. Түмүгэр, кини кии этин-хаанын 20 быраhыан кислотаттан турарын быhаарбыт. Онтон өй ылан, ордук элбэхтик углеводунан баай бородуукталары талан аhыыр буолбут, белоктаах эт аhылыгы биллэрдик аччаппыт. Маннык арааран аhааhын кэнниттэн уhуннук эрэйдэммит ыарыыта эмэ суох ааспыт, бэйэтэ үөтүөрбүт.

Арааран аhааhын өйдөбүлүн уонна доруобуйађа туhалаађын туhунан норуот эмчиттэрин, отоhуттарын бастың уопуттарын хомуйан, түмэн «Куреннов П.М. «Русский народный лечебник» ( 1991)  диэн кинигэтигэр суруйбута.

Арааран аhааhын диэн тугуй?

Арааран аhааhын диэн элбэх белоктаах аhы углеводунан баай астан арааран, тус-туhунан аhааhын буолар. Холобур, эти кытта бииргэ килиэби сиэниллиэ суохтаах. Иккиэннэрин тус-туhунан аhаныахтаах.

 Арааран аhааhын туhата

Арааран аhааhын киhи доруобуйатыгар туhалаах.

Бастакытынан, тус-туhунан аhаммыт ас куртахха, оhођоско кэбэђэстик буhар.

Иккиhинэн, уойбут дьон ордук ыйааhыннарынан аhаабакка, куйааска элбэхтик хааман-суурэн, хайаны өрө-таңнары дабайан, араас хамсаныылары, эрчиллиилэри оңорон түhэрэргэ күhэллэллэр. Оттон бу субэни тутуhар киhи ыйааhына аhыы да сылдьарын үрдүнэн туhэр, ол оннугар аччыктаан, сүүрэн-көтөн эрэйдэммэт. Ыйааhын салгыы түhүүтүн тохтотуођу бађардахха, арааран аhыыртан аккаастанан, уруккулуу холбоон аhаныллыахтаах.

 Бородуукталары бөлөхтөөhүн

Эт, халбаhы – ордук элбэхтик аhаныллар бородуукталар. Чинчийээччилэр көрдөрөллөрүнэн, белоктаах аhы элбэхтик аhааhын подагра диэн белок састааба элбээhиниттэн уонна туус мунньуллуутуттан үөскуур сүhүөх сүhүрүүтүгэр тириэрдэр Ону сэргэ бүөр улэтэ нођоруускаланан, киhи ыарытыйыан сөпё

Белоктаах ас куртахха аhы буhарар кислотаны үөскэтэр буолан, доруобуйађа туhалаах Оттон элбэх углеводтаах ођуруот, аhа, фрукта, бурдук ас ( килиэп, бөрүөк, мокоруон арааhа ), куруппа эт-хаан төрүтүн оңорооччуларынан буолаллар. Сэрии сылларыгар аңаардас этинэн, бурдук аhа суох, аhаабат дьон ортотугар өлуу элбэх этэ.

                                         

Белоктаах бородуукталар:

1.     Эт араас суорда ( ууга эбэтэр симэhигэр буспут)

2.     Көтөр этэ ( буспут, ырааhыламмыт)

3.     Халбаhы ( буспут, ыhаарыламмыт)

4.     Балык, араак ( ыhаарыламмыт, эбэтэр симэhинигэр буспут, ыыhаммыт ураты)

5.     Сымыыт уонна үүт

6.     50% ордук сыалаах сыыр

7.     Буспут, кэнсиэрбэлэммит помидор

8.     Курас амтаннаах үрүң арыгы, сампааскай

9.     Отонноох үүнээйилэр ( черникаттан ураты)

10.  Сиэмэлээх фрукта араас суорда.

 

   Нейтральнай бородуукталар:

1.      Үүнээйи уонна ынах арыыта маргарыын

2.      Аhыйбыт үрүң ас ( иэдьэгэй, , кэпиир, бөлөнөх

3.      Намыhах сыалаах сыыр

4.      Сиикэй уонна ыыhаммыт халбаhы

5.      Сиикэй эт, ыыhаммыт балык

6.      Ођуруот аhа (хортуопуйтан, хаппыыстаттан, редькаттан ураты)

7.      Салаат, тэллэй

8.      Үүнээйи араскыыта

9.      Эриэхэлэр

10.  Сибиэhэй уонна хатырыллыбыт оттор

11.  Сэлиэhинэй буокката

Хос быhаарыы: үөhэ ааттаммыт нейтральнай бородуукталары ханнык бађарар белоктаах, углеводтаах бородууктаны кытта бииргэ булкуйан аhыахха сөп.

                             

  Углеводтаах бородуукталар:

1.Бурдук ас ( килиэп, булка, бөрүөк, лапса)

2.Гречка, мааннай курууппа

3.Ођуруот аhын, фрукта сорох көрүңэ (хортуоппуй, хаппыыста, редька, груша, банаан )

4.Мүөт, груша уонна дьаабылака сироба.

  Кыыл органнарынан эмтэнии:

1.     Таба тобугун сыата – уулларан баран, кулгаах ыарыытыгар тутталлар

2.     Таба силгэтэ – инчэђэйдии иңиир хоңнуутугар бэрэбээски оңороллор

3.     Таба силиитэ -  уулларан баран, ойир оту кытта булкуйан маас оңорон баска туталлар

4.     Чубуку үөhэ – араас ыарыыттан эмтэнэргэ туттуллар

5.     Балык үөhэ – күөмэй ыарыйдађына куйуктанан ыраастанар

6.     Көтөр хана – ођо бааhын тыыннаах көтөр хаанынан соттоххо оhор

7.     Таба былчархайа – таба моонньун былчархайын былчархайы көбүүтүгэр баайаллар

8.     Таба чалмыта ( иhэ) – синньигэс очођоhун ыкпакка эрэ буhаран ис ыарыытыгар сиэххэ сөп.

    

 Ас эниэргийэни хааччыйар

Аhылыктан киhи күүс-уох,сэниэ ылар. Олус тото-хана аhаатахха, киhи аhы буhарар уорганнарын үлэтэ күүhүрэр, онуоха элбэх эниэргийэ ороскуоттанар. Онон көрөн, сөп буоларынан аhатыахпыт. Олус тото аhаабыт киhи хамсанара ыарыыр, сэниэтэ суох буолар.

Аhыыр астан киhи төhө эниэргийэни (ккал) толорунан маннык сыыппаралар көрдөрөллөр:

100г оруос бурдугун килиэбэ 214

100г сэлиэhинэй килиэбэ 233

100г дьаабылака 46

1 ыстакаан үүт 145

1 буспут сымыыт 80

100г сыыр 361

100г буспут сыалаах халбаhы 301

100г буспут сыата суох халбаhы.

Онон арааран аhааhын бириинсиптэрин таба тутустахха, биhиги аhыыр аhылыкпыт доруобуйабытын тупсарарын таhынан, ыарыыбытыттан үтүөрдэр биир ньыманан буолар.

Туттуллубут литература

Куренов П.М. Русский народный лечебник.

Дмитриев Гаврил Романович "Эмп диэн Ас-Ас диэн Эмп"