Семенова Катр
Төбө уҥуоҕун ньиэрбэлэрэ
Төбө уҥуоҕун ньиэрбэлэрэ (лат. nervi craniales) – мэйииттэн тахсар уон икки паара ньиэрбэ. Кинилэри римскэй сыыппараларынан бэлиэтииллэр, тус бэйэ ааттаахтар. 1997 с. Сан-Паулга ылыллыбыт анатомичекай терминлогия быьыытынан лат. nervi craniales- төбө уҥуоҕун ньиэрбэлэрэ диэн өйдөбул сөптөөх буолар. Ол эрэн араас источниктарга төбө уҥуоҕун уонна мэйии ньиэрбэлэрэ диэхтэрин сөп.
Ньиэрбэлэр ааттара
I паара — сыты билэр ньиэрбэ (лат. nervus olfactorius)
II паара — көрөр ньиэрбэ (лат. nervus opticus)
III паара —хараҕы хамсатар ньиэрбэ (лат. nervus oculomotorius)
IV паара — булуокабай ньиэрбэ (лат. nervus trochlearis)
V паара — тройничнай ньиэрбэ (лат. nervus trigeminus)
VI паара — тэйитэр ньиэрбэ (лат. nervus abducens)
VII паара — сирэй ньиэрбэтэ (лат. nervus facialis)
VIII паара — преддверно-улитковай ньиэрбэ (лат. nervus vestibulocochlearis)
IX паара — тыл-бэлэс ньиэрбэ (лат. nervus glossopharyngeus)
Х паара — мэлээриҥнэс ньиэрбэ (лат. nervus vagus)
XI паара —эбии ньиэрбэ (лат. nervus accessorius)
XII паара — тыл аннынаанны ньиэрбэ (лат. nervus hypoglossus)
Ниэрбэлэр аналлара
Ниэрбэ Иннервациямайгыта Иннервация органа
III паара Хамсатар Халтаһа таһаарар былчыҥ, харах үөһээҥи, алларааҥы уонна ортоку көнө былчыҥнара, харах алларааҥы иҥнэри былчыҥа Харах хамсатааһын, халтаһа таһаараһын
III паара Парасимпатическай Харах иччитин синьэтэр былчыҥ (лат. m.sphincter pupillae), кыламан былчыҥа (лат. m.ciliaris) Харах иччитин синьэтээһин уонна харах аккомодациятын оҥорооһун
III паара Хамсатар, Конвергеционнай Харах ортоку көнө былчыҥнара Конвергенция
IV паара Хамсатар Харах алларааҥы иҥнэри былчыҥа (лат. m.obliquus superior) Хараҕы туора уонна аллараа илдьээһин
V паара Этинэн-хаанынан билиии Сирэй Таһынааҕы ньуурунан билии, дириҥ этинэн-хаанынан билиии
V паара Хамсатар Ыстыыр былчыҥнар Ыстааһын
VI паара Хамсатар туора көнө былчыҥ(лат. m.rectus lateralis) Харах мөкүнүгэүн туора илдьии
VII паара Хамсатар Сирэй былчыҥнара Сирэйи туттуу
VII,IX,X пааралар Этинэн-хаанынан билиии Тыл Амтан билии
VII паара Парасимпатическай Харах уутун былчархайа, аллараа сыҥаах аннынааҕы уонна тыл аннынааҕы сил былчархайа Харах уутун, сили таһаарыы
VIII паара Этинэн-хаанынан билиии Иһинээҕи кулгаах (истэр уонна вестибулярнай рецептордар) Тыаһы, саҥан итии уонна вестибулярный аппараат үэтэ
IX, Х, XI паралар Хамсатар Сымнҕас таҥалай, бэлэс уонна куолай былчыҥнара Ыстааһын, куолас, дорҕооннору этэргэ саҥа органнарын үлэлэрэ, ону тэҥэ кинилэр балапыанньалара
X паара Парасимпатическай Сурэх, тыҥа, бронхалар, куртах, оһоҕос кылааккай былчыҥнара Сүрэх ритмэ, куртах-оһоҕос куолаҕай былчархайын араарыллыылара , бронхалар кылааккай былчыҥнарын тонуһа
XI паара
Хамсатар Трапеция бьыылаах , түөс уҥуох-хомурҕан-сосцевиднай былчыҥнара (лат. m.sternocleidomastoideus) Төбө эргийиитэ, сарын, көҕүс хаптаҕай уҥуоҕун уонна хомурҕан таһаарыта, сарын курун кэннигэр тлдьии уонна көҕүс хаптаҕай уҥуоҕун ис тоҥоһуутугар илдьии
XII паара
Хамсатар
Тыл былчыҥнара уонна айах төгүрк былчыҥнара
Тыл хамсатыытта, ыйытааьын
Туhаныллыбыт литература
уларыт Сапин М.Р., Никитюк Д.Б., Швецов Э.В. Атлас нормальной анатомии человека. В двух томах. Т.1.-М.: МЕДпресс-информ, 2006.-488 с.:ил.