Тарасова Марина Дмитриевна

Боҕуруоскай от, Азия боҕуруоскай ото. Тимьян ползучий, азиатский (чабрец), богородская трава (Thymus serpyllum var. jacutics Serg., Th. asiaticus Serg.). Яснотковайдыҥылар уруулуу уустар бөлөхтөрө.

Кылгас морфологията.

Боҕуруоскай от тэлгэнэн үүнэр,  үчүгэй сыттаах от эбэтэр талахтыҥы үүнээйи. Элбэх ахсааннаах намыһах (5-10 см) лабаалардаах, сибэккилээх умнастардааҕа көпсөркөй сыттыкчааннар курдуктара, сыылан тарҕана сыталлар. Дьукаахтыы сибэккитэ төбөтүҥүкуоластыҥылар, хоруоната тэтэреэйдиҥи кытаран көстөр фиолетовай дьүһүннээх. Үөскэҕэ эриэхэчээн. Бэс-от ыйдарыгар сибэккилиир. Боҕуруоскай от бэйэ-бэйэлэриттэн, мээнэ киһи кыайан араарбат элбэх көрүҥэ баарыттан, специалистарынан да үчүгэйдик быһаарылла илик.

Үүнэр сирэ.

Кырыстаах кумахтар, хайыр таастаах, күн үчүгэйдик көрөр үрдүк сыырдар, соҕуруу аллараа эниэлэрэ, биэрэктэр, бэс ойуурдар уонна уонна кинилэр саҕалара, истиэл талахтарын бөлкөйдөрүн таһыгар, кураанах үрдүк сүөһү мэччийэр кырдалларын эниэлэрэ.

Тарҕанан үүнэр сирэ.

Сүнньүнэн республика бары оройуоннара.

Туттуллар органнара.

Сибэккилээх дьөрбөтө. Боҕуруоскай оту хомуйарга сэрэнэн кыптыыйынан кырыйан ылыллар, “эһэлии” барытын туура тардыбакка эрэ. Итинник тартахха элбэх умнас барыта тууруллар, өтөрүнэн үүммэт буола алдьанар. Боҕуруоскай от наһаа бытааннык үүнэр үүнээйи.

Химическэй састааба.

Боҕуруоскай окко сүрүн дьайар веществота эфирдээх арыы (0,62-1,0% тиийэр) буолар. Боҕуруоскай от эфирдээх арыытын састаабыгар феноллар (60% диэри) киирэллэр: цимол, тимол, карвакрол, борнеол уо.д.а.; аҕыйах дубильнай уонна аһыы веществолар, флавоноидтар ,органическай кислоталар (олеаноловай, хиннай, кофейнай уо.д.а.), минеральнай туустар, сымыла, камедь (Макаров, 1970; Крылов, 1992), глюкозоидтар, сапониннар, флавоноидтар булуллубуттар. Боҕуруоскай от феноллаах буолан, балачча күүстээх бактерияны өлөрөр дьайыылаах.

Медицинага туттуллуута.

Боҕуруоскай от препараттара научнай медицинаҕа сөтөлүннэрэн ыраастыырга, уоскутарга, таттарары утары уонна ыарыыны уталытар эмп быһыытынан туттуллар. Бу от галеновай формалара сөтөлүннэрэр дьайыыларынан, сүһүрбүт бүрүөнү сымнатан, чэлкэҕиубатан таһаарары түргэтэтэллэр. Боҕуруоскай от экстрага пертусиҥҥа киирэр. Бу от тыынар органы эмтиир холбодоһукка киирдэҕинэ, биир тутаах компонент буолан эмтиир дьайыыта ордук күүһүрэр.

Народнай медицинаҕа боҕуруоскай от көөнньөһүгэр сүһүрүүнү утарар, көлөһүн таһаарар, куртах ыарыытыгар, илиистик таһаарар утарар уонна хаан ыраастыыр эмп буоларынан биллэр. Бу от көөнньөһүгүн иһэр буоллахха: 1. Арыгы иһэр баҕа кыччыан сөп. 2. Оҕо (грипптээн, тымныйан) сөтөлүн эмтииргэ үчүэй ньыманан ааҕыллар. 3. Үгүстүк куртах тутарыгар, үллэригэр тутталлар.

Боҕуруоскай оту бэйэтинэн көөнньөһүк оҥорон туттарга дозаны хайаан даҕаны тутуһуллуох тустаах. Дозаны таһынан тутуннахха, кини ньиэрбэ системэтигэр дьайан мэйии эргийиэн, хотуолатыан да сөп. Боҕуруоскай от иһиллэр дозата 1 ч. нь. 1. ыст. итии ууга көөнньөрүллэр, 1/4-1/3 ыст. куҥҥэ 3-4 төгүл аһаан баран иһиллэр.

Туһаныллыбыт сирдэр.   

Басыгысова Анна Петровна. 2004 НКИ Бичик 2004. "Саха сирин эмтээх үүнээйилэрэ"