Луизабын

КИИҺИЛЭ (ЩАВЕЛЬ КИСЛЫЙ, ОБЫКНОВЕННЫЙ).

Саха сиригэр кииһилэ уонтан тахса көрүҥэ үүнэр. Үүнэр кэмэ-бэс ыйа, от ыйа. Үүнэр сирэ үрэхтэр кырдаллара, халаан уута ылар сирдэрэ. 
Аһылыкка кииһилэ сэбирдэҕин, умнаһын туһаналлар, оттон эмкэ төрдүн уонна силиһин. Кииһилэҕэ рутин, С битэмиин, каротин, танидтар эльбэхтэр. Кииһилэҕэ С битэмиин оҕурсутааҕар-4, помидордааҕар-3 төгул элбэх. Кииһилэттэн оҥоһуллубут ас Куртах бааһакуртах, оһоҕос улэтин тупсарар, хаан киллэрэр дьоҕурдаах. Аска анаан кииһилэ сэбирдэхтэрин эрдэ хомуйаллар уонна хатаран, тонорон хаһааналлар. Бөдөҥ сэбирдэхтэри 3-4 гына бысталаан оргуйа турар ууга 1-2 мүнүүтэ уган ылаллар. Сэбирдэх кугас өҥнөннөҕүнэ, түргэнник ууттан таһааран сойуталлар. Биирдэ сииргэ сөп гына салапааҥҥа сулаан тоҥороллор уонна кыһын щи, салаат оҥорорго эбилик гыналлар. Оттон сайын сибиэһэйдии сэбирдэҕин сууйан, бысталааан салаакка, мииҥҥэ эбэллэр эбэтэр миннигэсь барыанньа оҥороллор. 
Сүөгэй уутугар оҥоһуллубут бутугаска кутан, сайын куйааска утах быһыытынан иһэ сылдьыахха сөп. Кииһилэ сиэмэтин хомуйан оҕуруот үүнээйитин курдук кирээдэҕэ олортоххо үчүгэйдик үүнэр. Эппиппит курдук, кииһилэ төрдө, силиһэ эмкэ туттуллар. 
Күһүн сэбирдэҕэ, умнаһа хатан түспүтүн кэннэ төрдүн силистэри хостоон ылаллар, тута тымныы ууга сууйаллар, салгыҥҥа куурдан ылаллар. Ол кэнниттэн быһаҕынан силиһин устатынан хайыталлар, буорту буолбут өттүн быһан ылан быраҕаллар. онтон салгын охсор сиригэр сарайга куурда уураллар, сөп-сөп эргитэн биэрэллэр. Үчүгэйдик, ону кэлин оргуйбут ууга суурайан эбэтэр испииргэ туруоран эмп быһыытынан тутталлар. 
Кииһилэ оһоҕос ыарыытыгар, хаан барыытыгар, аһаҕас бааска, венерическэй ыарыыларга, сэлликкэ, арыгыттан эмтэниигэ, кыһыылаах ымынахха тутуллар, оннооҕор хаан үрдүк баттааһынын эмтиир.

КИИҺИЛЭ (ЩАВЕЛЬ КИСЛЫЙ, ОБЫКНОВЕННЫЙ).

Саха сиригэр кииһилэ уонтан тахса көрүҥэ үүнэр. Үүнэр кэмэ-бэс ыйа, от ыйа. Үүнэр сирэ үрэхтэр кырдаллара, халаан уута ылар сирдэрэ. 
Аһылыкка кииһилэ сэбирдэҕин, умнаһын туһаналлар, оттон эмкэ төрдүн уонна силиһин. Кииһилэҕэ рутин, С битэмиин, каротин, танидтар эльбэхтэр. Кииһилэҕэ С битэмиин оҕурсутааҕар-4, помидордааҕар-3 төгул элбэх. Кииһилэттэн оҥоһуллубут ас куртах, оһоҕос улэтин тупсарар, хаан киллэрэр дьоҕурдаах. Аска анаан кииһилэ сэбирдэхтэрин эрдэ хомуйаллар уонна хатаран, тонорон хаһааналлар. Бөдөҥ сэбирдэхтэри 3-4 гына бысталаан оргуйа турар ууга 1-2 мүнүүтэ уган ылаллар. Сэбирдэх кугас өҥнөннөҕүнэ, түргэнник ууттан таһааран сойуталлар. Биирдэ сииргэ сөп гына салапааҥҥа сулаан тоҥороллор уонна кыһын щи, салаат оҥорорго эбилик гыналлар. Оттон сайын сибиэһэйдии сэбирдэҕин сууйан, бысталааан салаакка, мииҥҥэ эбэллэр эбэтэр миннигэсь барыанньа оҥороллор. 
Сүөгэй уутугар оҥоһуллубут бутугаска кутан, сайын куйааска утах быһыытынан иһэ сылдьыахха сөп. Кииһилэ сиэмэтин хомуйан оҕуруот үүнээйитин курдук кирээдэҕэ олортоххо үчүгэйдик үүнэр. Эппиппит курдук, кииһилэ төрдө, силиһэ эмкэ туттуллар. 
Күһүн сэбирдэҕэ, умнаһа хатан түспүтүн кэннэ төрдүн силистэри хостоон ылаллар, тута тымныы ууга сууйаллар, салгыҥҥа куурдан ылаллар. Ол кэнниттэн быһаҕынан силиһин устатынан хайыталлар, буорту буолбут өттүн быһан ылан быраҕаллар. онтон салгын охсор сиригэр сарайга куурда уураллар, сөп-сөп эргитэн биэрэллэр. Үчүгэйдик, ону кэлин оргуйбут ууга суурайан эбэтэр испииргэ туруоран эмп быһыытынан тутталлар. 
Кииһилэ оһоҕос ыарыытыгар, хаан барыытыгар, аһаҕас бааска, венерическэй ыарыыларга, сэлликкэ, арыгыттан эмтэниигэ, кыһыылаах ымынахха тутуллар, оннооҕор хаан үрдүк баттааһынын эмтиир.