Күҥкү

Күҥкү - XVII үйэҕэ Үөдүгэй дьонун баһылыга. Үһүйээннэр уонна сурукка тиһиллибит ахтыылар кэпсииллэринэн үөдүгэйдэр билиҥҥи Үөһээ Бүлүү улууһун сирдэригэр кини саҕана кэлбиттэр.

Үөдүгэйдэр кэргэн-чаҕар дьоннорун илдьэ барыта 18 ыал күһүн кэлбит. Өрүс уҥа өттүгэр Күҥкү бэйэтэ баһылыктаах Быйакы, Чочу, Бакы, Чап, Быыгынас Боотур, Дьаархан, Күүлэ, Халбаакы хаалаллар. Оттон өрүс хаҥас өттүгэр Наакаан баһылыктаах Дэди, Мотуруос, Лүһүрүкээн, Асхабыл, Эгэй, Өбүкэ, Суор Ойуун, Түүлээх Түлэҕэй тахсаллар.

Күҥкү ураһатын олоҕо Күүлэҕэ турбут. Кини Күүлэнэн, Боруу Көлүйэнэн олорбут. Чочу, Быйакы, Бакы олохсуйбут алаастара билигин кинилэр ааттарынан ааттанан сыталлар.

Күҥкү төрүччүтэ

Лазарь Николаев архыыбыгар олоҕуран.

1. Маҥнайгы көлүөнэ. Күнкүттэн Доҕонуур, Өнүкэс, төрүүллэр.
2. Иккис көлүөнэ. Доҕонууртан Тоорумас, Өнүкэстэн Омукча уонна Бырдьааҕай.
3. Үһүс көлүөнэ. Тоорумастан Ньынчыгыр Ыстапаан, Доодо Сааба, Байахта Ылдьаа. Омукчатган Боттоойук Баһылай. Бырдьааҕайтан Сэмэн уонна Киргиэлэй.
4. Төрдүс көлүөнэ. Доодоттон Саабынап Дабыыт баай. Байахтатган — Ильин Баһылай уонна Ильин Бүөтүр. Боттоойуктан Васильев Петр-Бүөчүккэ. Киргиэлэйтэн Григорьев Дьөгүөр-Сылла.
5. Бэһис көлүөнэ. Дабыыт баайтан Бүөтүр, Уйбаан, Максим, Дэпсэй, Баһылай,Терентий төрүүллэр. Бүөчүккэттэн — Ефим, Илларион, Онтуон (Кузьмин Антон Петрович). Ильин Баһылайтан — Васильев Марк, Ильин Бүөтүртэн — Петров Испирдиэн-Дьөкөйө, Петров Миикээ, Петров Испирдиэн II. Сыллаттан — Егоров Гаврил-Бытыа.
6. Алтыс көлүөнэ дьоно — аныгы дьон. Холобур Дэпсэй уолаттара Давыдов Николай Евсеевич, Давыдов Илья Евсеевич диэн Үөһээ Бүлүүгэ балайда биллэр дьон этилэр. Дьөкөйө уола Петров Василий Спиридонович - Дьокуускайга олорон үлэлээбит советскай-партийнай үлэһит, историк. Арай Бытыа былыргы киһи. Кини биир уола Супту, биир уола Баһылай. Баһылай уола Егоров Николай Васильевич биллиилээх педагог. Бу Баһылай биир сиэнэ — Егоров Гаврил Маркович — Дьурантай.