Саввинов Николай Николаевич

Саввинов Николай Николаевич — өрөспүүбүлүкэ 13 төгүллээх чөмпүйүөнэ, эр дьоҥҥо ССРС финалыгар бастакынан суолу тэлбит, Европа бэтэрээннэригэр боруонса мэтээллээх, аан дойдутааҕы маастар.

1940 сыллаахха тохсунньу 16 күнүгэр төрөөбүт. 60-с сыллартан 90-с сылларга диэри өрөспүүбүлүкэҕэ биллибит.

Биир саастааҕар холкуостаах аҕата өлбүт. Онон балтын кытта аҥаардас ийэлэрин тула көппүттэр. Хата, букатын быстыах дьон, Куочай, Араҥастаах детдомнара баар буолан, сүһүөхтэригэр турбуттар. Детдом олоҕо үүт тураан буолбатах: иитээччи көрбөтүгэр-истибэтигэр туспа тыйыс сокуон баара чахчы. 7-с кылаастан Дьокуускайга көһөн кэлэн 2-с №-дээх оскуолаҕа үөрэммитэ. Манна интэринээккэ олорбута. Ким да атаҕастаабат, санныгар таҥнар таҥастаах, додо курдук аһыыр астаах. Иллэҥ кэмигэр Пионер дыбарыаһыгар тиийэн саахымат куруһуогар дьарыктанар. Математикаҕа дьоҕурдаах уол саахымат оонньуутугар түргэнник сыстар: 3 разряд нуорматын толорор. Ол саҕана 4, 5 разрядтар эмиэ баалларын ааҕыстахха, олус үчүгэй көрдөрүү. Сайыныгар юннаттар куорат таһынааҕы ыстаансыйаларыгар сылдьан иитиллэр. Бу сылларын Николай Николаевич «оҕо сааспар саамай дьоллоох кэмнэрим этэ» диэн долгуйа ахтар.

1958 с. Ленинград университетыгар математик идэтигэр үөрэнэр. 1963 с. программист идэтин баһылыыр. Онон Саха сиригэр бастакы программистартан биирдэстэрэ — кини. СГУ 72 кв. м иэннээх хоһугар тиҥиниир-таҥыныыр «Сетунь» диэн баараҕай ЭВМ-ҥа (ол саҕана Саха сиригэр соҕотох) үлэлиир. Судургутук эттэххэ, бастакы көмпүүтэргэ.

Норуот хаһаайыстыбатын бары салаатыгар: мэдьиссиинэҕэ, наукаҕа, сибээскэ, эргиэҥҥэ, ыстатыыстыкаҕа ааҕар-суоттуур үлэни Николай Николаевич оҥорор. Кини салалтатынан үлэлээбит дьон өрөспүүбүлүкэҕэ саҥа технология сайдарыгар баһылыыр-көһүлүүр оруолу ылбыттара.

Госкомстат бэрэстээтэлин солбуйааччы, Биэнсийэ өрөспүүбүлүкэтээҕи департаменыгар дириэктэри солбуйааччы дуоһунастарыгар айымньылаахтык үлэлээбитэ. Н. Н. Саввинов 1995 с. ыстатыыстыка үлэһиттэрин Эмиэрикэҕэ ыытан үөрэттэрэн, ким-хайа иннинэ сонун ньыманы киллэрбитинэн барбыттарын киин бэчээккэ суруйбуттара. Биэнсийэ сулууспатыгар үлэлии сылдьан Дьокуускайга Челябинскайдааҕы юридическай техникум филиалын астарбыта. Биэнсийэ реформатыгар сүҥкэн үлэни толорбута: киһи барыта учуокка ылыллан, биэнсийэни страховкалыыр сибидиэтэлистибэни ылбыта. Николай Николаевич СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ. «Бэлэм буол» хаһыакка 70-с сылларга «оҕолор уонна маастардар» диэн күрэхтэһиини тэрийбитэ үгэскэ кубулуйда. Онтон бэттэх маастар да элбээтэ, гроссмейстер да толору буолла. Дуобат федерациятын Бүрүсүдьүүмүн эппиэттээх үлэһитэ.

Кэргэнэ Маргарита Семеновна бэтэринээринэй наука доктора, профессор, СТХГА-гар кафедра сэбиэдиссэйэ. Кыыһа Айталина Николаевна — экэнэмиис, Бэрэсидьиэн, Бырабыыталыстыба дьаһалтатын ыстаарсай референэ.

Туһаныллыбыт сирдэр

• Геннадий Гурьев. Саха саарына Саабынап. «Кыым» хаһыат 3№ 2010 тохсунньу 28.